Conlanger

Cyryl i Metody · Wysłany: Śro 9:55, 17 Mar 2010 Temat postu:

Czasownik - c.d.

Tematy czasownikowe tworzy się również przez dodanie do rdzenia spógłkoskowego (dwu- albo trójradykalnego) odpowiednich afiksów. Od użytego afiksu zależy dokładne znaczenie tematu, wyróżnia się zaś tematy następujące:

Temat I - strona czynna
Podstawowy temat czasownika odpowiada polskiej stronie czynnej. Ma ona postać CaCCi lub CaCi, np.
daqri - 'mówić'
lani - 'kochać'
lasi - 'iść'
maxi - 'władać, rządzić'.

Temat II - strona bierna
Czasownik w II temacie określa czynność, której gramatyczny podmiot jest logicznym przedmiotem. Jego postać to CiCCi lub CiCi, np.
lini - 'być kochanym'
mixi - 'być rządzonym'
sinni - 'być zwanym, nazywać się' (senan - 'imię').

Temat III – strona zwrotna
Czasownik w III stronie określa czynność, której podmiot jest zarazem przedmiotem. Jego postać to CaCahaCi lub CahaCi, np.
zahari 'myć się'; (zari - 'myć')
lagahani – ‘ratować samego siebie’ (lagni – ‘ratować’)
sanahani – ‘podawać się za kogość, nazywać siebie samego’.

Temat IV - strona czynno-sprawcza
Oznacza czynność aktywną, która jest wynikiem innej czynności, wykonanej przez podmiot. Tworzy go infiks -a-aya-i według wzoru CaCayaCi lub CayaCi, np.
daqayari - 'sprawić, by mówił, udzielić głosu'
layasi - 'sprawić, by szedł'.

Temat V - strona bierno-sprawcza
Oznacza czynność bierną, która jest wynikiem innej czynności dokonanej przez podmiot. Jego infiks to -i-aya-i (CiCayaCi) lub -iya-i (CiyaCi), np.
liyani - 'pokochać' ('sprawić, by był kochany')
sinayani - 'nazwać' ('sprawić, by był nazwany').

Temat VI - strona wzajemna
Oznacza czynność, w której podmiot jest wykonawcą czynności i zarazem odbiorcą tej samej czynności wykonywanej przez inny podmiot. Jej postać to CaCawaCi lub CawaCi, np.
lawani – ‘kochać się wzajemnie’
rawahi – ‘bić się wzajemnie’ (rahi - 'bić się').

Temat VII - strona czynno-wspólna
Odnosi się do czynności wykonywanej wspólnie przez więcej niż jeden podmiot. Jej postać to CaCazaCi bądź CazaCi, np.
lazasi – ‘iść razem’
daqazari – ‘mówić wspólnie, rozmawiać’.

Temat VIII – strona bierno-wspólna
Odnosi się do czynności, której podmiotem gramatycznym jest dwa lub więcej obiektów, będących logicznymi przedmiotami danej czynności. Jej postać to CiCazaCi bądź CizaCi, np.
rizahi – ‘razem być bitym’
ligazani – ‘razem zostać uratowanym’.

Feles · Wysłany: Śro 15:33, 17 Mar 2010 Temat postu:

O, podoba mi się.

A tak nawiasem, może napiszę artykuł na wiki o tym języku?

Feles · Wysłany: Śro 22:17, 17 Mar 2010 Temat postu:

Cyryl i Metody · Wysłany: Czw 6:13, 18 Mar 2010 Temat postu:

pittmirg · Wysłany: Czw 12:16, 18 Mar 2010 Temat postu:

Parę pytań:

Rozumiem, że np. u'adlugari jest akcentowane na 2. od końca (tj. na 1. sylabie tematu -gari)?
Wszystkie czasowniki w asp. dok. zawsze się kończą na -i?
Jak rozwiązana jest kwestia trzech argumentów w przypadku czasowników przechodnich poddanych kauzatywizacji (X sprawia, że Y robi Z)?
Czy tylko dopełnienie składające się z 1 wyrazu ulega inkorporacji?

Co to w ogóle jest, język do conworldu, język "prywatny"?

Cyryl i Metody · Wysłany: Pią 21:01, 19 Mar 2010 Temat postu:

Cyryl i Metody · Wysłany: Nie 17:54, 21 Mar 2010 Temat postu:

Czasownik - c.d.

Aspekt

Jako się rzekło, deqaru nie posiada kategorii czasu, posiada natomiast 5 aspektów. Kiedy konieczne jest zaznaczenie, czy czynność należy do przeszłości, teraźniejszości, czy przyszłości, używa się odpowiednich słówek (kiedyś, wtedy, teraz, potem, w przyszłym roku itd.) Aby wyrazić swoje lub czyjeś plany na przyszłość zazwyczaj używa się odpowiedniego trybu, o czym napiszę kiedyś.

Aspekt dokonany
To podstawowa forma czasownika, zakończona na -i. Dotyczy najczęściej czynności przeszłych już zakończonych, dlatego najlepiej tłumaczyć go naszym czasem przeszłym dokonanym, np.
Udaqri - 'powiedziałem'
Urahi - 'pobiłem'
Ulasi - 'poszedłem'
Lub przeszłym niedokonanym, np.
Uqayalani - 'kochałem cię' (ale już nie kocham).

Aspekt niedokonany
Jego wykładnikiem morfologicznym jest sufiks -iya. Dotyczy czynności, które trwały lub trwają z naciskiem na ich trwałość, w tym, m.in. prawd uniwersalnych. Najlepiej tłumaczyć go, zależnie od kontekstu, czasem przeszłym niedokonanym lub teraźniejszym, np.
Udaqriya - 'mówiłem' lub 'mówię'
Uqayalaniya - 'kocham cię' lub 'kochałem' (ale mogę kochać dalej)
Ulasiya - 'szedłem' lub 'idę'.

Aspekt inceptywny
Z sufiksem -i'e oznacza czynności rozpoczęte, o skutkach raczej trwających w momencie mówienia, acz niekoniecznie, np.
Udaqri'e - 'odezwałem się, zacząłem mówić'
Ulani'e - 'pokochałem'
Ulasi'e - 'poszedłem, zacząłem iść'.

Aspekt iteratywny
Oznacza czynność powtarzaną regularnie w większych lub mniejszych odstępach czasu. Jego formy tworzy się przez reduplikację pierwszej samogłoski tematu według wzorca V -> V'V, końcówką pozostaje-i, np.
Uda'aqri - 'mawiałem' lub 'mawiam'
Ula'asi - 'zwykłem chodzić'.

Aspekt momentalny
Z sufiksem -ni oznacza czynność jednostkową, dokonaną raz. W jęz. polskim zazwyczaj formom tego aspektu będą odpowiadać osobne czasowniki, np.
Ulasini - 'zrobiłem krok, stąpnąłem'
Urahini - 'uderzyłem'.

Cyryl i Metody · Wysłany: Śro 16:00, 24 Mar 2010 Temat postu:

Imię - c.d.
Na razie dość już o czasowniku, pora wyjaśnić sobie kilka spraw związanych z nominami. Temat nominalny w czystej postaci, bez dodanych prefiksów ani sufiksów, pojawia się w wypowiedziach stosunkowo rzadko, pełni wtedy funkcję wołacza.

Mazan! - 'Człowieku!'
Amax! - 'Królu!'.

W innych sytuacjach, to znaczy zawsze wtedy, gdy rzeczownik jest elementem struktury syntaktycznej zdania, występuje z jednym z poniższych sufiksów-znaczników pozycji syntaktycznej. Wszystkie one dołączają się do imienia w stanie samodzielnym (CVCVC, VCVC, VCV).

1. Sufiks podmiotu -e
Nomen pełniący w zdaniu funkcję podmiotu, zarówno czasownika przechodniego, jak i nieprzechodniego, dołącza sufiks -e (-'e po samogłosce), np.

Adulnaq mazane nadali - 'W domu mieszkał sobie (pewien) człowiek', dosł. dom-w człowiek-podmiot on-mieszkać.

Uwaga! Jak widać, użycie podmiotu nie zwalnia z obowiązku powtórzenia go w postaci zaimka osobowego w formie czasownikowej. Nawet jeżeli ten "właściwy" podmiot też jest zaimkiem, np.

Naya'e na'amax - on jest królem.

2. Sufiks tematu -im
Sufiks -im jest znacznikiem tematu wypowiedzi, dołącza się go do imienia oznaczającego rzecz, którą już znamy, o której w dalszej części zdania dowiemy się czegoś nowego. Nomen opatrzony tym sufiksem musi zajmować pierwszą pozycję w zdaniu. Jeżeli jest on również podmiotem (a tak jest najczęściej), to znacznik tematu "przykrywa" niejako znacznik podmiotu, czy też zastępuje go, np.

Mazanim nadali adulnaq - 'Ten człowiek mieszkał w domu', dosł. człowiek-temat on-mieszkać dom-w.

Zdarzają się jednak sytuacje, kiedy podmiot i temat to dwa różne wyrazy, np.

Adulim mazane nadali nayunaq - 'Jeśli chodzi o dom, mieszkał w nim człowiek', dosł. dom-temat człowiek-podmiot on-mieszkać on(V klasa)-w.

3. Sufiks dopełnienia bliższego -i
Sufiks ten jest znacznikiem dopełnienia bliższego nieinkorporowanego. Używamy go (jak już napomknąłem wyżej) aby położyć nacisk nie na samej czynności, ale na jej przedmiocie, np. por.

Umuqrimani - zobaczyłem niewolnika
Muqiri unuyimani - zobaczyłem niewolnika - cząstka -nuyi- jest tu zaimkiem III osoby V klasy powtarzającym dopełnienie. Nie można go pominąć.

Uwaga: nie należy mylić sufiksu -i z sufiksem tematu. Porównajmy:

Uya'im muqiri unuyimani - Zobaczyłem niewolnika - znaczenie identyczne jak w poprzednim zdaniu, tematem jestem ja.
Muqirim unuyimani - Jeśli chodzi o niewolnika, zobaczyłem go - tematem jest niewolnik.

Pozdrawiam, c.d.n.

Cyryl i Metody · Wysłany: Wto 15:30, 30 Mar 2010 Temat postu:

Nomen - c.d.
Jak pamiętamy, deqaru jest językiem inkorporującym, w którym jądrem większości zdań jest forma czasownikowa składająca się z zaimka osobowego w formie krótkiej, ewentualnie dopełnienia bliższego w stanie złożenia i tematu czasownikowego z odpowiednimi afiksami aspektu i trybu (o trybie już niedługo).
Nie ulegają natomiast inkorporacji dopełnienia dalsze i okoliczniki, czyli to, co nazywa się czasem 'specyfikatorami'. Ich miejsce w zdaniu znajduje się po formie czasownikowej, a ich postać to temat w stanie podstawowym + odpowiednia postpozycja.
W zdaniu nominalnym imię z postpozycją, wraz z dołączonym zaimkiem osobowym, może stanowić orzeczenie.

Lista postpozycji nie jest jeszcze zamknięta, ale poniżej wymieniam najważniejsze:

Dativus (komu? czemu?): -wag
U'ivnusahi muqirwag - 'Dałem chleb niewolnikowi' (dosł. ja-chleb-dać niewolnik-dat.; ivon = 'chleb' III klasa, sahi - 'dać').

Instrumentalis (kim? czym?): -man
Q'adlugari tuwilman - 'Zbudowałeś dom młotkiem' (dosł. ty-dom-zbudować młotek-instr.; tuwil ‘młotek’ II klasa od t-w-l 'bić').

Comitativus (z kim? z czym?): -dan
Amaxim nalasiya muqirnadan - 'Król idzie ze swoim niewolnikiem' (dosł. król-temat on-iść-imperf. niewolnik-jego-com.)

Abessivus (bez kogo? bez czego?): -ngun
Mazanim namarizi qal ivonngun? - 'Czyż człowiek może żyć bez chleba?' (dosł. człowiek-tem. on-żyć-móc czy chleb-abessivus).

Inessivus (w kim? w czym?): -naq
Uya'im u'adulnaq - 'Jestem w domu' (dosł. ja-tem. ja-dom-inessivus).

Illativus (w kogo? w co? do kogo? do czego?): -on
Uya'im u'adulon - 'Idę do domu' (dosł. ja-tem. ja-dom-illativus).

Allativus (ku komu? ku czemu?) –en
Uya'im u'adulen - 'Idę ku domowi' (dosł. ja-tem. ja-dom-allativus).

Superessivus (na kim? na czym?): -ez
Qalanim axalez - 'Słońce jest na niebie' (dosł. słońce-tem. niebo-superessivus; qalan - 'słońce', axal - 'niebo').

Sublativus (na kogo? na co?): -ar
Muqirim napanmi heqolar - 'Niewolnik uciekł na drzewo' (dosł. niewolnik-tem. on-uciec drzewo-sub.; panmi - 'uciec')

Ablativus (od kogo? od czego? przez kogo? przez co?): -is
Warulim nasigni Ata'is - 'Ziemia została stworzona przez Boga' (dosł. ziemia-tem. on-byćstworzonym Bóg-ablativus).

Elativus (skąd?): -uy
Waya'im walasiya aduluy - 'Idziemy z domu' (dosł. my-tem. my-iść dom-elativus), albo wręcz Waya’im wa’aduluy.

Essivus formalis (jako kto? jako co?): -qiz
Maznata'im namaqriya muqirqiz - 'Ludzie harują jako niewolnicy' (i są nimi, dosł. człowiek-grupa-temat on-harować-imperf. niewolnik-es.form.)

Essivus modalis (jak kto? jak co?): -as
Maznata'im namaqriya muqiras - 'Ludzie harują jak niewolnicy' (choć nimi nie są, dosł. człowiek-grupa-temat on-harować-imperf. niewolnik-es.mod.)

Pozdrawiam, c.d.n.

Haxy.M · Wysłany: Śro 17:16, 31 Mar 2010 Temat postu:

Feles · Wysłany: Śro 17:32, 31 Mar 2010 Temat postu:

Haxy.M · Wysłany: Śro 18:05, 31 Mar 2010 Temat postu: