Conlanger

Canis

Ciężko to zrobić.

Mamy dwa języki: ahtialański ustny i ahtialański pisany.

Najstarszy ahtialański miał system fonetyczny polskiego, włączając nosowe. To była glossolalia - ale używana na tyle często, że podejrzewano mnie o jakieś skrzywienie psychiczne. Efekt: utrwalenie się pewnych tendencji, które potem przeniosłem do średnioahtialańskiego. W tym języku były też zmiany, ale zabytki piśmiennictwa są bardzo skąpe. Nie wiedzieć czemu, wolałem pismem ahtialańskim zapisywać polski, a język ahtialański - rzadko i do tego łacińskim.

2003-2005 była pierwsza Wielka Reforma. Reset w 95%. Zmiana nazwy. Zostały: alfabet i kilka tendencji. Usunąłem typowo polskie dźwięki (dokładniej, chodzi o modyfikowane przez polski język litery pisma łacińskiego), poza [w]. Byłem wtedy pod pewnym wpływem japońskiego, ale nie odbiło się to tak na ahtialańskim. Natomiast oczarował mnie PISANY niderlandzki i w pewnym stopniu też mówiony, przez co do puli samogłosek doszły głoski długie.
Dziś już nie jestem taki pewny, że mlaski powstały same z siebie. W pewnym momencie dodałem [q’] i niedługo potem [!] - wydaje mi się, że mogłem być zainspirowany przez mowę rdzennych mieszkańców Geonosis z filmu Gwiezdne Wojny II: Atak Klonów. Sądzę jednak, że nie była to pożyczka świadoma. [|] (w sensie, zębowy) dodałem później w sposób sztuczny, wiedząc, że są języki, które tego używają.

Gramatyka średnioahtialańskiego? Na początku chciałem przypadki. Ale wiedziałem, że sucho z nimi w angielskim, miałem też mgliste, ale jednak pojęcie, że w hiszpańskim jest to inaczej, niż w polskim. To jak zrobić fleksję, która nie będzie skserowana z polskiego? Zrobiłem, co mogłem, i zostawiłem to. Gramatyka w 2005 była bardzo, bardzo słaba.
Potem gramatyka ahtialańskiego rozwijała się procesami naturalnymi, a nie sztucznymi! Gdy zaistniała podczas tłumaczenia tekstu potrzeba wyrażenia się w trudny sposób, to albo tego unikałem, albo dodawałem jakieś cóś najprostszymi dostępnymi metodami. Z czasem wyszedł mi twór analityczno-aglutynacyjny. A miał być fleksyjny, no nie?

W średnioahtialańskim sporo rzeczy powstało. Język pisany to jedno. Powstały też pieśni, które uformowały harmonijkowy akcent wysokościowy. Bardzo wcześnie popsuły się długie samogłoski...
Ahtialański język mówiony jest szeptem. Zauważyłem to dopiero w 2010 roku - bojąc się, że ktoś mnie znowu nakryje na gadaniu po niezrozumiałemu, zawsze gadam szeptem. Reguluję szeptem intonację, siłę, głośność. Ale przy tej fonacji zachodzą inne procesy! Stąd rozróżnienie:
a - aa
e - ee
o - oo
u - uu
ı - ıı
(raczej nie "i - ii")
Długość stała się mniej ważna, choć wciąż jest oddawana, ale raczej ważna stała się siła... głoski te są dyszące, a żeby dyszenie było jeszcze wyraźniejsze, wydaje się te dźwięki przy otwartej jamie nosowej. Są nosowodyszące.
W 2010 przeniosłem tę cechę do głośnego języka ahtialańskiego, chcąc unikać samoistnie rozjeżdżających się interpretacji "długich", z których żadna nie chciała mi się utrzymać przy głośnej mowie. Czy to będzie udane, czas pokaże, ale raczej tak.

Inne procesy?

W 2005 roku [l] było wymawiane jedną stroną języka, który w całości był przewalony do pozycji pionowej, |! Tak jednak nie da się wymówić sylaby [lu], bo wargi są zapchane jęzorem, więc język został cofnięty za łuk dziąsłowy, z dużą siłą bokami wżynając się w dziąsła zębów trzonowych, sztywnie wyginając się w kształt litery S i tworząc wąską szczelinę z łukiem dziąsłowym. Stąd powstanie typowo ahtialańskiego [ʎ͡ʑ], które zwykłem oznaczać [ɮ] ("voiced lateral fricative", czyli w sumie się zgadza) ORAZ przegłos u [u] do ü [i˞] (które brzmiało podobnie do [y], ale w ogóle bez udziału warg). Jednak po "e" [ɛ] dźwięk [l] pozostał najczęściej [l] - stąd mamy dwa boczne fonemy.
Zdawałoby się, że u → ü to jedyny przegłos. Ale w 2008-2009 fonetycznie ahtialański się kompletnie rozstroił. Po pierwsze, ü zaczęło pojawiać się w dziwacznych miejscach - np. na początku słów (stąd we współczesnym hymnie mamy wers:
Sar Harnia, Kamiva, Turaaka,
Palyan se ülka An
W wielu słowach "o", rzadko "a", przeszło do [ɘ]~[ə]~[ɤ], tworząc nawet dyftongi typu [ɨɘ]. Żeby daleko nie szukać, nazwa planety: Haivoori → Haivööri.
Zmian było więcej... dok → duk. W wielu miejscach "h" przeszło w jakieś bidentalne combo, gdzie powietrze z płuc jest dodatkowo lekko pchane przez tył języka prosto w zaciśnięte zęby i ulatuje ich bokiem, tam gdzie szczelina (nie mam szczelin w siekaczach). Ostatnio oznaczałem to jako [h̪͆], ale to jest raczej coś w stylu [x’͡h̪͆] - w mocnej wersji można to zobaczyć przy wymowie znaku "x", jak w "xars" (pole, przestrzeń).
"V" i "f" stały się wargowe (choć nie zawsze, ale zdecydowanie najczęściej). [ɣ] i [ʁ] zlały się z [ʢ].
Tych zmian było dużo więcej... pamiętamy choćby wywalenie [ɕ], co nie?

Później zmiany robiły się coraz dziwniejsze i język zaczął się wyraźnie turczyć - [l] przeszło w [ɫ], pojawiły się tendencje do harmonii samogłosek, a także takich sylab jak [rɫ] itp. Tu zbawieniem było pojawienie się Aswy, która rozładowała to pragnienie turczyńskich zmian. Wyobraźcie sobie siłę tych tendencji, skoro aswa pokonała ahtialański w wielu aspektach i jest obecnie językiem literackim moich notatek!

Potem uznałem, że tych zmian jest za dużo, trzeba je ujednolicić i zrobić zadość starym obiecankom, że język ma być fleksyjny. Niestety, reforma 2010 się nie udała. Byłem zmęczony, opracowując ją, i jeszcze nie tak świadomy: ledwo poznałem nowe ciekawostki językowe i wielu z nich chciałem na gwałt użyć. Np. prefiksacja albo przypadek przedstawiający - występują w obu, w ahtialańskim i w aswie, ale tylko w aswie to wyszło. Nie w ahtialańskim.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Zapędy ałtajskie zostały wyhamowane przez aswę. Teraz mam trochę inne podejście, wydaje mi się, że należy ahtialański zresetować (jak w 2003!), może nie w 90%, ale w ok. 70%, przeryć CAŁE słownictwo (czego w sumie nie zrobiłem, choć obiecywałem!) poza tymi wyrazami, które są OK. Przerobić gramatykę. Pewne rzeczy na pewno będą podobne do aswy - oba conlangi silnie na siebie wzajemnie oddziaływują.

Myślę też powoli o zastąpieniu cyrylicy pismem łacińskim. O uproszczeniu fonetyki, z zachowaniem kluczowych cech. Jak Milyamd radził, prawdopodobnie zrobię conlang analityczno-aglutynacyjny (po prostu: słabo aglutynacyjny), bo tak ahtialański rozwijał się naturalnie i działanie wbrew temu po prostu nie utrzymuje się.
Są już pewne próby, wstępne szkice.

I chyba użyję esperanckich antydaszków tam, gdzie bisurmańskie bukwy typu ş, ı, ç nie wystarczają. Haters gonna hate.

Canis

Mijają miesiące, a ja nic nie piszę. Ciekawi, co się w wymowie zmieniło?

Przede wszystkim zanika [ɸ]/[f], przechodząc w całości do [ʍ]. W niektórych słowach, takich jak "łao" (woda) czy "łanik" (kwiat), także [w] przeszło w [ʍ], ale te przypadki są pojedyncze.
Tej tendencji nie ma dla "v".

"Ö" wymawiamy jak [ɤ] lub [ɘ].

Mamy następujące serie dyftongów:
Zamykające:
- "ai" [a.i]
- "ay" [aɪ]
- "aj" [aʝ]
Otwierające:
- "ia" [i.a]
- "ya" [ɪa] LUB [ja]
- "ja" [ʝa]
Wydaje mi się, że to dzięki [ʝ], do którego nigdy nie chciałem się specjalnie przyznać, nigdy nie powstały w ahtialańskim dźwięki takie jak [ʑ] czy [ʒ].

Absolutnie ustalona jest już różnica między samogłoskami. Seria czysta, np. "a", to wymowa zwykła, jak w polskim, zaś seria silna, np. "ã", łączy dwa zjawiska:
1. Są słabo nosowe, ale obowiązkowo
2. Są wymawiane fonacją dysząco-dźwięczną
Najczęściej są też długie i mają wysoki ton.

Zanikają zwarte dźwięczne - one istnieją w słowach, które już są (w rdzeniach), ale są totalnie nieproduktywne. Przechodzą na ogół albo w ejektywy (b), albo w bezdźwięczne (d, g).

Głoski zwarte bezdźwięczne "t" oraz "k" stały się przydechowe, chyba, że "k" ktoś wymawia jako [q] (fonem jest /k/~/q/). Nie należy tego kojarzyć z literką "q", którą wymawiamy jako afrykatę [qʜ].

--------------

Jest też kilka WYRAŹNYCH zmian (nie tendencji, zmian), które zaszły w innych dziedzinach:

- największa z ukończonych zmian to końcówki przymiotników na -Vnt (zwykłe, jest jeszcze końcówka -su, honoryfikatywna). Te końcówki, jak w słowie nudunt (inny) czy miyant (fajny), w najstarszym okresie czytano jako np. -ant [ãnt], w okresie średnim przez dłuuugi czas jako -ant [ãɰ̃], a obecnie to się wymawia -ant [ãɔ], w związku z czym dokonałem też zmiany ortograficznej z -Vnt na -Vo, choć nie wiem jak to nosowe "a" zaznaczyć, skoro tylda zarezerwowana jest w nowoahtialańskiej ortografii łacińskiej dla samogłosek silnych (nosowodyszących). Na razie zostawiłem, jak jest.

- rozróżnienie głosek szczelinowych dziąsłowych "s" i "z" od szczelinowych międzyzębowych (bidentalnych) "hs" i "hz" stało się jeszcze silniejsze, ale też stabilne. W piśmie łacińskim wstępnie dałem im symbol "ŝ" i "ẑ". W poezji rymują się ze sobą. To ma duże znaczenie, bo końcówka pierwszej osoby liczby pojedynczej czasownika to właśnie -ŝ! Na przykład w znanym utworze:

Mȇn t|eseŝ mãra õka,
Ava sen õn ẽt vrha lan.
Oturãkãv pilik ẽt la,
t|waravaŝ tñae õħavan.

- był etap, gdy mianownik miał na początku lekko ejektywne [ʍ] - to już zanika, nie utrwaliło się, ale wzmogło zanik dźwięcznych głosek. Teraz nie wiem, jak będę robił.

Poprzednia wielka reforma trwała od 2003 do 2005 i obawiam się, że ta, rozpoczęta w 2010, nie potrwa krócej.
Warto też dodać, że pewne rzeczy będą wspólne z aswą - oba conlangi od samego początku istnienia aswy na siebie mocno wpływają.

Canis

[link widoczny dla zalogowanych]

Canis

http://www.youtube.com/watch?v=0be9ydYOUrs
Na tym filmiku można usłyszeć - wśród licznych, jakie używają tamte języki - oba mlaski, z których korzysta ahtialański. Zębowy wszyscy znamy, oznaczony przez |, a ten drugi pojawia się, gdy chłop czyta literkę "ǂ". Ten drugi w ahtialańskim może jednak być zaokrąglony lub niezaokrąglony. Zaokrąglony też usłyszycie - tam, gdzie wymawia "!uri taras".

Mścisław Ruthenia

ǂ brzmi jak maszyna do pisania. W życiu tego nie mymówię Very Happy

jasnysfinks

Ja też

Pingijno

zavadzky

Canis

Bo to jasnysfinks. Daje mi poczucie, że nie jestem aż takim głąbem, nawet po tym Ciupakowskim (Ciupackim? xD) wkręcie z programem imagination.

Gość

Canis

Ew. trzeba taki program napisać, to się odbuduje honor. xD

Mścisław Ruthenia

Ja tam zrozumiałem o co chodzi Wink