Conlanger

milosz

Kiedyś...
dawno, dawno temu
za sidmioma postami,
za siedmioma tematami...
obiecałem Sindzie, że stworzę język całkowicie oryginalny i różny od sindarinu (postaraj się tu coś sindarinowego znaleźć Twisted Evil

...) i póki co mam nieźle rozwiniętego conlanga. Macie tu tak jakby "pierwszą lekcję" z kursu, czyli wymowę, akcentację i dwa ciekawe zjawiska, które nie występują póki co w żadnym ze znanych mi języków. Powiedzcie co o tym sądzicie!

ALFABET

To prawidłowa kolejność liter w alfabecie wraz z ich nazwami (w nawiasie) używanymi podczas przeliterowania poszczególnych wyrazów.

A, a (a); Á, á (á); B, b (be); C, c (ce); D, d (de); E, e (e); É, é (é); F, f (eff); G, g (gíe); H, h (ho;); I, i (i); Í, í (í); J, j (jo); K, k (ka); L, l (ell); M, m (em); N, n (en); O, o (o); Ó, ó (ó); P, p (pe); R, r (er); S, s (ess); T, t (te); U, u (u); Ú, ú (ú); W, w (wu); Y, y (íy); Z, z (ez).

PODZIAŁ SAMOGŁOSEK

Język ** ma aż dwanaście samogłosek: a, á, e, é, i, í, o, ó, u, ú oraz y. Każda z samogłosek może być krótka albo długa, a także zostają one tu podzielone na samogłoski twarde oraz miękkie. Samogłoski ponadto mogą różnić się akcentem. Samogłoski akcentowane wymawiamy dłużej.

Akcentowana samogłoska jest długa:
- jako końcowa samogłoska w wyrazach jednosylabowych.
- przed pojedynczą spółgłoską w tej samej sylabie.

Akcentowana samogłoska jest krótka:
- przed dwoma lub kilkoma spółgłoskami.
- w niektórych wyrazach jednosylabowych, zwłaszcza w zaimkach.
- często w jednosylabowych wyrazach zakończonych spółgłoską m lub n.

Nieakcentowana samogłoska jest zawsze krótka mimo swej charakterystycznej wymowy jak na przykład widoczne jest to przy literze ó i é, gdzie wymawiamy je w tym wypadku dwukrotnie krócej niż w języku polskim.

Samogłoski są ponadto podzielone na samogłoski twarde i miękkie:
A, á, o, ó, u - samogłoski twarde
E, é, i, í, y, ú - samogłoski miękkie

WYMOWA SAMOGŁOSEK KRÓTKICH

krótkie
á jak "oł" w „osioł”.
a jak polskie „a”
é czytamy jak krótkie “ej” w “klej”.
e jak polskie “e”
í czytamy tak jak „ee” w angielskim słowie „feel” lub jak polskie „(y)ij” czyli podobnie do
„yj” w słowie „ryj”.
i jak krótkie polskie „i”
ó czytamy jak bardzo krótkie „o” w słowie ”noc”.
o tak jak „u” w angielskim „much” lub „a” w polskim „mak” tylko, że nieco zniekształcone
(z angielskim akcentem).
ú czytamy jak długie polskie „u” w „ubranie” lub jak angielskie „oo” w słowie „tool”.

WYMOWA SAMOGŁOSEK DŁUGICH

Wymowa samogłosek długich różni się od wymowy samogłosek krótkich. Różnica ta nie dotyczy jednak samogłosek á, é, í, ó oraz ú, które zostają jedynie dłużej artykułowane.

długie
a wymawia się podobnie jak „a” w angielskim „father” lub jak dłuższe polskie „a”.
e jest samogłoską zbliżoną do niemieckiego „e” w „leben” lub angielskiego „a” w „day”.
i przypomina polskie „i” w słowach „bij” i „kij”.
o to samogłoska zaokrąglona, artykułowana jak polskie „u” w wyrazie „buda” – choć bardziej
napięta.
u mocno napięta samogłoska, wargi są zaokrąglone i ściągnięte ku zębom.
y silnie napięta samogłoska, przypomina niemieckie „ü” w wyrazach „lügen” czy „über”;
wargi są wysunięte do przodu i zaokrąglone.

WYMOWA SPÓŁGŁOSEK

Wymowa spółgłosek jest w niektórych wypadkach zależna od tego w otoczeniu jakich samogłosek owa spółgłoska się znajduje. Ważne jest też to że samogłoska (miękka, twarda) przed daną spółgłoską musi być taka sama (miękka, twarda) jak samogłoska następująca po tej spółgłosce lub grupie spółgłosek!

spółgłoski twarde oraz spółgłoski nie mające swoich miękkich i twardych odpowiedników
b czytamy jak krótkie polskie „b” w „bąk”.
c wymawiamy jak twarde „k” w „kot”.
d jak krótkie polskie „d”.
f jak angielskie „f” w „food” czy niemieckie „v” w „von”.
g tak jak angielskie „g” w „get” i „grave”.
h czytamy jak polskie „h” w wyrazie „honor”.
k czytamy tak jak niemieckie „k” w słowie „kaufhaus” czy twarde polskie „k” w „kod”.
l jak „l” w angielskim „let”.
m wymawiamy podobnie do polskiego „m” w „most”.
n wymawiamy podobnie do polskiego „n” w „nikt” lecz krócej.
p wymawiamy tak jak angielskie „p” w „pet” czy rosyjskie „p” w „park”.
r jak „r” w polskim „rok”.
s czytamy tak jak angielskie „s” w słowie „snow” lub „sad”.
t czytamy tak jak „t” w angielskim wyrazie „try”, „tides” czy „ticket”.

spółgłoski miękkie
d miękkie d czytamy podobnie do polskiego „cz” w „czek” lub tak jak angielskie „tch” w
słowie „watch”.
s miękkie s czytamy jak angielskie „sh” w „shin” lub polskie „sz”.
t miękkie t wymawiamy identycznie jak miękkie „d” lecz nieco krócej gdy występuje na
końcu wyrazów.

Spółgłoska jest miękka:
- gdy występuje na końcu wyrazu.
- gdy stoi w otoczeniu dwóch miękkich samogłosek, lub przed miękką samogłoską.

(w innym wypadku – spółgłoska jest twarda)

DYFTONGI

I jest ich tu aż dziewiętnaście przy czym każdy inaczej się wymawia.

ia czytamy jak krótkie „ee-i”, tak jak „ia” w angielskim „Maria”.
ua wymawiamy jak „uu-(ł)a”.
eu wymawiamy jak „ai” w angielskim „air”.
ae identyczne jak w angielskim „gaelic”.
ao wymawiane jest jak „ee-uu”.
éo wymawiane jest tak jak „yo” w „yo-yo”.
iu mówimy tak jak „ew” w angielskim „few”.
ái wymawiane jest jak „eł-ii”.
éi mówimy tak jak „eji-e”.
ói czytamy jak „uu-i”.
úi wymawiamy jak „uu-je”.
eá wymawiamy tak jak „eejj”.
ío czytamy jak „ee” w angielskim „deer”.
ai, ea mówimy jak „a” w angielskim „far”.
ei czytamy jak „e” w „ech”.
oi czytamy tak jak „uh-ee” z angielskim akcentem.
io, ui odczytujemy jak „i” w angielskim wyrazie „ill”.
eo wymawiamy podobnie do „ull” w angielskim słowie „dull”.
aí mówimy tak jak angielskie „ee” w „feel”.

TRIPHTHONGS

Czyli „tryftongi” lub „trójznaki”. Podobnie rzecz się ma co z dyftongami lecz w tryftongach jest więcej samogłosek… tak dokładnie to jest ich o jedną więcej.

aoi czytamy tak jak angielskie „ee” w „see”.
eoi czytamy jak „ee-i”.
eái wymawiamy jak „aa-i”.
iai wymawiamy podobnie do „ijei”.
uai odczytujemy jako „uu-i”.
iui mówimy podobnie do „ijeu”.

AKCENT

Język ** posiada intonację wyrazową i zdaniową (nadajemy głosowi odpowiednią melodię) oraz akcent dynamiczny (wyróżniamy jedną z sylab wyrazu zwiększając siłę wydechu).

Akcent dynamiczny – akcent przypada najczęściej na pierwszą sylabę wyrazu – wyjątkiem są wyrazy zapożyczone z języków obcych, które często wymawia się tak jak robią to ludzie władające tamtym językiem. Jeżeli pierwszą sylabą jest przedrostek – akcent pada na drugą sylabę w wyrazie.

Intonacja wyrazowa (nazywana również akcentem pojedynczym, akcentem 1 lub akcentem akutowym) – akcent pojedynczy przypomina akcent angielski i występuje w słowach jednosylabowych: ton opada na końcu wyrazu. Zwróć uwagę, że nawet gdy wyraz jednosylabowy otrzymuje końcówkę – nadal zachowuje akcent akutowy. Intonacja wyrazowa występuje również w wielu słowach dwusylabowych, kończących się na –l oraz w czasie teraźniejszym czasowników kończących się na samogłoskę lub spółgłoskę twardą.

Intonacja zdaniowa (nazywana również akcentem złożonym, akcentem zdaniowym, akcentem 2 lub akcentem gratisowym) – akcent 2 powstaje dzięki temu, że pod koniec pierwszej sylaby głos opada, aby wznieść się bardzo wyraźnie w ostatniej sylabie. Występuje od w słowach posiadających więcej niż jedną sylabę.

ASPIRACJA I EKLIPSA

Wierzcie lub nie, ale to jest prawdopodobnie najtrudniejsze zagadnienie dzisiejszej lekcji. No cóż… aspiracja i eklipsa (ang. eclipse – nie mylić z polskim słowem „elipsa”) lub eklipsja polegają na zmianie początkowej formy słowa (pierwszej spółgłoski). Aspiracja i eklipsja są wywoływane wieloma czynnikami. Najprościej jest to wyjaśnić w ten sposób, że zamiast jak w języku angielskim dodawać do wyrazu końcówki takie jak –ed czy –s w języku skandynawskim słowa ulegają zmianie przy samym początku wyrazu.

aspiracja

Spółgłoski, które mogą ulec aspiracji to: b, c, d, f, g, m, p, s oraz t. Ulegają one aspiracji poprzez dodanie do nich litery h w wyrazie, ale przez to – ich wymowa ulega lekkiej zmianie.

b - bh czytamy tak jak „ł” w „łódź” lub jak angielskie „w” w „wet”.
c - ch odczytujemy to jak polski dwuznak „ch” w słowie „chór” lub jak angielskie „ch” w
„loch”.
d (twarde) - dh odczytujemy jako „gh” w „ugh”.
d (miękkie) - dh wymawiamy jak angielskie „y” w słowie „yet” (nieme gdy występuje na
końcu słowa).
f - fh jest nieme.
g (twarde) - gh czytamy jak „gh” w „ugh”.
g (miękkie) - gh wymawiamy jak angielskie „y” w wyrazie „yet” (jest nieme jeżeli znajduje
się na końcu wyrazu).
m - mh wymawiamy jak angielskie „w” w wyrazie „wet”.
p - ph wymawiamy tak jak „f” w słowie „filtr”.
s - sh mówimy podobnie do „h” w angielskim „hat”.
t - th wymawiamy podobnie do „h” w angielskim wyrazie „hat” (na końcu wyrazu staje się
nieme)

eklipsja

Eklipsja jest nieco trudniejsza od aspiracji ponieważ zmiana zachodząca w spółgłosce nie jest już taka schematyczna, ale prócz f – wymowa jest prosta ponieważ wymawia się tylko pierwszą literę z dwuznaku. Eklipsji mogą ulec spółgłoski: b, c, d, f, g, p, t.

b - mb czytamy jak „m”.
c - gc czytamy tak jak „g”.
d - nd odczytujemy to jak angielskie „n” w „now”.
f - bhf czytamy to jak polskie „w” w wyrazie „widelec”.
g - ng mówimy jak polskie „n”.
p - bp wymawiamy jak „b”.
t - dt wymawiamy podobnie do litery „d” w wyrazie „drewno”.

Eklipsji i aspiracji wyrazy ulegają z naprawdę wielu powodów, na przykład po użyciu przed nimi jakiegoś szczególnego słowa, zmienienia jego liczby, czy wskazaniu go zaimkiem wskazującym, czy przedimkiem. Więc gdyby polskie słowo „do” powodowało na przykład eklipsję słowa „bank” to zdanie „do banku” brzmiało by i wyglądało jak „do mbanku”, co wymawiamy jak „do manku”.

koniec lekcji pierwszej.

i co na to powiecie? jaki język najbardziej wam to przypomina? powiem tylko, że przy opisywaniu wymowy pominąłem jedną samogłoskę (takie "a" z kropką na górze) ponieważ zamiast niego w podglądzie pojawiały mi się jakieś dziwne znaczki. W słowach będzie je reprezentowało zwykłe "a", które będzie zaznaczone kursywą. Jeżeli wymowa wam nie podchodzi to będę przy każdym słowie i zdaniu zapisywał jego wymowę.

isnú deldéb [yisznu deldejb] - do zobaczenia

Rémy

Kwadracik

No. Poza tym że jak zwykle brak IPA / X-SAMPA więc trudno się domyśleć o co chodzi Razz

No cóż...

Z tego co zrozumiałem, k, t, p, etc są aspirowane (technicznie) już w oryginalnej postaci /kʰ tʰ pʰ/, więc aspiracja to raczej coś w stylu zmiany dźwięku.

Ogólnie ciekawe. Pewnie będzie to wyglądać jeszcze lepiej w praktyce, tj. konkretnych przykładach zastosowania.

Rémy

Silmethúlë

pmva · Gość

Gaspar van der Sar

Ja na przyklad nie znam dobrze IPA/X-SAMPA, tabelki nic mi nie mówią i nie wiem jak zapisać nosówki, hiszpańskie ñ, węgierskie é (które oznacza yj jak "ryj" Wink

) i sto innych rzeczy, więc też tego nie używam.

Kwadracik

zavadzky

Rémy

Więc oznacza je źle. Wink

milosz

nie długo będzie więcej - obiecuję - właśnie kończę lekcję drugą. jutro albo jeszcze dzisiaj ją tu zamieszczę Razz

. Tam też będzie wiele nietypowych zjawisk jak na przykład sam sposób używania czasowników...

Gaspar van der Sar

Rémy

To i Wikipedia podaje je źle, bo samo przedłużenie nie wystarczy (tak mam w książce do węgierskiego). Chyba że zreformowali (książka jest z 2000).

Vilén · Gość

Kwadracik

W zasadzie to /e:/ jest bardziej podobne do polskiego "yj" /1j/ niż polskiego "e" /E/.

Porównajcie np. Niemieckie "Seele" /ze:l@/. Brzmi to znacznie bliżej "zejle" albo "zyjle" niż "zele".

Macie tu zestawienie /E/ (polskie "e"), /e/ (dźwięk o którym mowa) oraz polskich "y" (/1/) i "i" (/i/):