Conlanger

Kwadracik

Opracowałem zarys piątego z wielkich języków Jawy (obok veltangu, belańskiego, nissajskiego i gerajskiego), tym razem używanego przez rasę Kuanów.

Kuański to tak naprawdę dwa języki - wysoki kuański i niski kuański, które różnią się statusem. Wysoki kuański jest językiem dominującym na terenie Seleny, ale, co ciekawe, niski kuański jest powszechniejszy na terenach Seleny Północnej i Al-Dar, gdzie Kuani mają bliższą styczność z innymi rasami. W praktyce na tych obszarach wysoki kuański jest językiem ceremonialnym i urzędowym. Niski kuański jest pochodnym kuańskiego wysokiego.

Fonologia

Kuański wysoki:

p b t d k g /p b t d k g/
f s h /f s h/
m n /m n/
r l /ɾ l/

y a u /ɪ æ ʉ/
i e ou o oa /i: e: u: o: ɒ:/
ue ua ia ae au iae iau /u̯ɛ u̯a i̯a ae̯ au̯ i̯ɛ: i̯au/

Alofonia: /b d g/ ulegają często aproksymacji, zwykle między samogłoskami. /g/ na końcu wyrazu i między samogłoskami można wymawiać nosowo jako [ŋ]. /l/ ma ograniczoną dystrybucję i, podobnie jak sp. szczelinowe, nigdy nie występuje na końcu wyrazu.

Kuański niski:

p t k d /p t k ʔ/
m n ng /m n ŋ/
f s h /f s h/
v r l /β ɾ l/

y a u /ɪ æ ʉ/
i e ů o å å ä /i: e: u: o: ɒ: ɑ: ɛ:/
ue ua ia ä au iå iä /u̯e u̯a i̯a ae̯ i̯ɔ: i̯ɛ:/

Jak widać, å może oznaczać zarówno /ɒ:/ jak i /ɑ:/, mimo, że są to odrębne fonemy. Wiele dyftongów z kuańskiego wysokiego uległo monoftongizacji. Spółgłoski zwarte dźwięczne zanikły i w zależności od kontekstu stały się "innymi rzeczami" ;)

Rzeczowniki

Kuański, w odróżnieniu od niemal każdego innego języka Jawy, jest językiem fuzyjnym, czyli łączącym wiele kategorii w jednym morfemie przy odmianie (jak języki indoeuropejskie). W wysokim kuańskim istnieje także gradacja samogłosek, mająca udział w odmianie.

Kuański niski, z uwagi na prostszą fonologię, jest o wiele bardziej fuzyjny niż wysoki, jako że wiele zachowujących ślady aglutynatywności przypadków straciło je kompletnie.

Rzeczownik w kuańskim wysokim odmienia się przez dwie liczby (poj. i mn.) oraz 7 przypadków: ergatyw, biernik, "odczuwacz" (tak, panie i panowie: system trójczłonowy! :)), narzędnik, miejscownik, komitatyw i dopełniacz. Niski kuański u większości użytkowników stracił biernik, zastępując go miejscownikiem.

Rzeczowniki oznaczające podmiot czasownika przechodniego ("mieć", "zabić", "dać") stoją w ergatywie. Rzeczowniki oznaczające przedmiot stoją w bierniku. Podmiot czasownika nieprzechodniego ("patrzyć", "myśleć", "śmiać się") stoją w "odczuwalniku".

Nie mam zamiaru dawać całej odmiany, ale w kuańskim istnieją trzy podstawowe klasy rzeczownika (rdzenie z gradacją, rdzenie bez gradacji, i rdzenie samogłoskowe).

Z gradacją, np. "kuan" (osoba), erg.poj. "kuand", mjsc. mn. "kuandiat"
Bez gradacji, np. "faram" (mężczyzna), erg.poj. "faramae", mjsc. mn. "faramiat"
Samogłoskowe, np. "tendi" (drzewo), erg.poj. "tendia", mjsc.mn. "tendit"

Przykłady podawane w wysokim kuańskim

Czasowniki

Jeżeli rzeczowniki w kuańskim zdały wam się porąbane, czasowniki są już horrendalne. Czasowniki odmieniają się przez 6 kategorii: liczbę (pojedyncza, mnoga), osobę (1,2,3), czas (teraźniejszy, przeszły, zaprzeszły, przyszły), stronę (czynna, bierna), przechodniość (przechodni, nieprzechodni) i ewidencjalność (wizualny, odczuwalny niewizualny, zasłyszany/nieodczuwalny).

Czas - chwała Bogu - jest tworzony aglutynacyjnie, a przechodniość historycznie rzecz biorąc łączy się ze stroną. Niewielkie pocieszenie. Aha, do wszystkiego tego dochodzi jeszcze bezokolicznik.

Nie będę tu podawał odmiany, bo za bardzo nie wiem, jak zacząć. Dla przykładu, w kuańskim wysokim: "daorady" - widzę, że niszczy, "daorandy" - odczuwam, że niszczy, "daorany" - słyszałem, że niszczy, "daorad" - widzę, że jest niszczony, "daorand" - odczuwam, że jest niszczony, "daoran" - słyszałem, że jest niszczony, "daoramin" - słyszałem, że był niszczony.

Wspominałem, że kuański niski jest prostszy? Chyba nie powinienem (był), bo powyższe formy w niskim stają się, odpowiednio: "rådary", "rådamry", "rådany", "rådad", "rådamd", "rådan", "rådamin" - czyli regularności wynikające z dodania sufiksu "-y" do formy biernej dla utworzenia formy przechodniej zanikają. Ha. Ha.

Poimki

W kuańskim występują także poimki, które łączą się z różnymi przypadkami rzeczownika. Podobnie jak w polskim, niektóre poimki (jak "na": "wlazł na stół" vs. "jest na stole") w zależności od użytego przypadka zmieniają znaczenie.

To chyba tyle. Jak się podoba? Sugestie? Prośby o dłuższe przykłady?

Kwadracik

Mały tekścik - pierwsze zdanie historii o Wietrze Północnym i Słońcu:

Faor Haondim taia Derae ymornymin gaefisua paog tanag baoraer niaumit, gaefisua pern uendaedoun irbimit.

[fɒːr hɒːndiːm tæia deːrae ɪmoːrnɪmiːn gaefiːsu̯a pɒːg tænæg bɒːræeːr ni̯aumiːt gaefiːsu̯a peːrn u̯endaeduːn iːrbiːmiːt]

Dosł. Wiatr Północy i Słońce kłócili się o tym kto silniejszy jest, podczas tego wędrowiec przybył.

Zdania podrzędne wprowadzane są nie partykułami, a frazami łączącymi poimek i wyraz gaefi, czyli "to", ew. inne zaimki (on/ona dla osób, etc.)

W kuańskim funkcjonuje rozróżnienie ożywioności/nieożywioności, choć nie jest on formalnie oznaczany. W zależności od ożywioności stosuje się jednak różne zaimki czy inną "copulę" łączącą z czasownikami. Dodatkowo, rzeczowniki nieożywione mogą stać w gramatycznej liczbie mnogiej, gdy są nieokreślone. Rozróżnienie to odpowiada zwykle "rzeczywistości", choć są wyjątki (niektóre zjawiska naturalne i rośliny są np. ożywione, choć większość nie jest).

jasnysfinks

Dziwny jest ten język

Kwadracik

Vilén · Gość

pittmirg

Luxarus

Artaxes

Mieszko

System zapisu dyftongów niskiego dialektu trochę mnie przeraża :wink:

Mam głupie, ale zasadnicze pytanie: Po co spolszczać łacińską nazwę, skoro można używać rdzennie polskiej? Smile

Vilén · Gość

Kwadracik

pittmirg

Kwadracik

Zaimki zwrotne na razie nieopracowane - może dorzucę dla tego jakąś nową koniugację, albo użyję jednej z istniejących? Czasowniki - mało oryginalnie - zgadzają się z ergatywem/intranzytywem. Teoretycznie mógłbym dorzucić odmianę dla biernika, ale wtedy przydałaby się i dla dopełnienia dalszego, etc. Anafora odnosi się do czego chce - choć zaimek trzeciej osoby mogę zrobić określony/nieokreślony. Nie chcę robić z tego języka zbytnio "logicznego".