Conlanger

Feles

A zdanie Mi vetas on kishotaten też byłoby poprawne gramatycznie?

Luki

Henryk Pruthenia

Feles

Luki

Feles

Luki

Nowe zasady tworzenia czasowników od przymiotników

(zasady, które straciły aktualnośc, zostaly we wcześniejszych postach zaznaczone na czerwono i mniejszą czcionką)

Teraz jest tak:

bona - dobry
bonen - "czynić dobrym" lub "stawać się dobrym"
bonashen - "czynić lepszym", czyli po polsku po prostu "ulepszać" (od bonasha - lepszy) lub "stawać się lepszym"
bebonen - być dobrym (równie poprawna jest forma varen bona)

Jeśli po bonen lub bonashen jest dopełnienie, wtedy oznaczają one odpowiednio "czynić dobrym" lub "czynić lepszym". Gdy dopełnienia brak, zyskują znaczenie "stawać się dobrym" lub "stawać się lepszym".

Me bonashus meya linge. - Ulepszam mój język.
Me bonashus olvin si futa bol. - Jestem/staję się coraz lepszy w piłkę. (olvin - zawsze, tu odpowiada polskiemu "coraz")

A jak wygląda w praktyce reszta? Weźmy zdanie: (Ten) kot jest czarny.

kit - kot
nera - czarny
varen - być
-us - końcówka czasu teraźn.

1. La kit varus nera.
2. La kit benerus.

Oba zdania znaczą "Kot jest czarny" i oba są równie poprawne.

Czasowniki można oczywiście tworzyć wg. tego wzoru także od przymiotników w stopniu wyższym i najwyższym.

yoga - wysoki
yogasha - wyższy
la yogasta - najwyższy
na - niż, od (przy porównywaniu)
sister - siostra

"Ona jest wyższa od swojej siostry.":

1. Zi varus yogasha na ziya sister.
2. Zi beyogashus na ziya sister.

Obie formy są równoprawne.

"Ona jest najwyższa z nich."

1. Zi varus la yogasta de den.
2. Zi beyogastus de den.

PS. Nie należy tutaj mechanicznie kopiować wzorców z polszczyzny, bo można łatwo popełnić błąd. Weźmy parę "zdrowy" - "chory"

sana - zdrowy
sika - chory

Otóż "chorować" to nie siken, jak mogłoby się zdawać.

"chorować" to besiken (dosł. być chorym), ale już "zdrowieć" to nie besanen (to oznacza "być zdrowym") lecz sanen (dosł. "stawać się zdrowym" lub "uzdrawiać" - zależnie, czy brak dopełnienia po tym czasowniku, czy też się ono pojawia).

Od sika można tworzyć czasownik siken, co należy rozumieć jako "zachorować" lub "doprowadzić kogoś do choroby".

Den sikan. - Oni zachorowali.
On sikan meya muter. - Doprowadził moją matkę do choroby. (dosł. zachorował moją matkę)

Jeszcze jeden przykład:

madi - dziewczyna
bela - piękny

Dziewczyna staje się piękna - La madi belus.

A przy okazji drobny niuans.

belen (od bela - piękny) - stawać się pięknym (praktycznie "od zera", czyli że coś było brzydkie, a teraz staje się piękne), ew. "czynić pięknym"

belashen (od belasha - piękniejszy) - "stawać się jeszcze piękniejszym", ew. "czynić piękniejszym"

Chcąc zatem powiedzieć kobiecie "Z każdym dniem piękniejesz" powinniśmy powiedzieć Te belashus si olsa dan. (dos. stajesz się piękniejsza w każdy dzień), bo to sugeruje, że kobieta była piękna już wcześniej.

Jeśli powiemy Te belus si olsa dan, to sugerujemy, że kobieta dopiero zaczęła stawać się piękna, a wcześniej była brzydka. Efekt: kobieta się obrazi Smile

PS. Zamiast Te belashus si olsa dan można też powiedzieć (w sposób "tradycyjnie indoeuropejski") Te varus olvin belasha si olsa dan (dosł. jesteś zawsze piękniejsza w każdy dzień, słowo olvin oznacza "zawsze", ale w tej konstrukcji odpowiada polskiemu "coraz").

A to, co straciło na aktualności (we wcześniejszych postach), za chwilę oznaczę na czerwono.

Luki

STRONA ZWROTNA

Sposób wyrażania strony zwrotnej ma niewiele wspólnego z językiem polskim. Jeśli już, to znacznie bliżej tu do angielskiego.

Przede wszystkim... Ten sam czasownik może w moim języku odpowiadać zarówno polskiemu "gołemu" czasownikowi jak i czasownikowi z "się".

On brekuso la shaybe. - On stłukł szybę.
La shaybe brekuso. - Szyba stłukła się. (opisujemy tylko sam rezultat, nie wspominamy nic na temat sprawcy)

Żadnego słówka w rodzaju "się" nie trzeba dodawać.

A teraz weźmy słowo sinken, które oznacza zarówno "zatopić" jak i "zatonąć".

Noya shep sinkuso tre uraka shep. - Nasz statek zatopił trzy wrogie statki.
Noya shep sinkuso. - Nasz statek zatonął. (czyli "zatopił się")

Jak widać brak dopełnienia po czasowniku zmienia wiele.

A teraz jak oddać "zatopienie statku", aby nie pomyliło się z "zatonięciem statku"?

Sinken la uraka shep varus par no yen grota erfolge. - Zatopienie wrogiego statku jest dla nas wielkim sukcesem. (dosł. zatopić wroki statek jest dla nas wielki sukces)

La noyay-shepa sinketi varus par no yen grota dizaster. - Zatonięcie naszego statku jest dla nas wielką katastrofą. (dos. Naszostatkowe zatonięcie jest dla nas wielka katastrofa)

Jak widać, w pierwszym przypadku (to my zatopiliśmy, czyli działaliśmy aktywnie) używamy konstrukcji z bezokolicznikiem, w drugim przypadku (poszliśmy na dno - rezultat, sprawca nieznany - może ktoś statek zatopił, może się zderzył z górą lodową, może miał wadę techniczną i dlatego zatonął...) używamy konstrukcji z rzeczownikiem odsłownym sinketi.

I podobnie:
Breken shaybe varus yen zila dot. - Zbicie szyby jest złym czynem. (mówimy po aktywnym działaniu, w domyśle człowieka)

La shaybeya breketi tidus par no yen finanseya trat. - Stłuczenie się szyby oznacza dla nas stratę finansową. (mówimy tylko o rezultacie, którym jest zbita szyba, sprawca jest nieznany, może człowiek, może siła wiatru)

I jeszcze wspomnę, że opozycja "zrobić coś" vs. "doświadczyć jakiegoś zdarzenia" może dotyczyć naprawdę dużej liczby czasowników. Po polsku nie powiemy "On upadł swojego brata", a tymczasem...

On falan. - On upadł.
On falan ona brat. - Doprowadził swojego brata do upadku (dosł. on upadł swojego brata)

Jeśli zatem ów sprawca popchnął swojego brata, podstawił mu nogę itp., a skutkiem był upadek, to zdanie On falan ona brat. jest całkowicie poprawne.

No dobra, zboczyłem trochę z tematu, wracam ściśle do strony zwrotnej.

Jeśli chcemy powiedzieć, że wykonujemy jakąś czynnośc w stosunku do siebie, dodajemy po czasowniku słowo se, np.

Me vashus se. - Myję się.
Ziya fader razirus se. - Jej ojciec się goli.

Jeśli zaś wykonujemy jakąś czynność w stosunku do kogoś, a ten ktoś robi to samo w stosunku do nas, dodajemy po czasowniku słowo dis, np.

Den vashus dis. - Oni myją się (w domyśle nawzajem)

w odróznieniu od Den vashus se. - Oni myją się (w domyśle każdy sam)

Nie należy tu kopiować wzorców z polszczyzny. Jeśli chcemy powiedzieć, że się z kimś biliśmy, trzeba powiedzieć Me batan dis (biłem się, w domysle nawzajem). Jeśli powiemy Me batan se, to będzie to oznaczało nie walkę z kimś, lecz... samobiczowanie.

I to tyle.

Feles

Luki

Ja to tak naprawdę z angielskiego ściągnąłem, aczkolwiek wyeliminowałem przy okazji jako zbędną odmianę przez osoby - te wszystkie "myself", "themselves" zostawiam Anglikom.

Generalnie angielskie rozwiązanie problemu strony zwrotnej uważam za znacznie bardziej intuicyjne i logiczne, niż rozwiązanie polskie, niemieckie czy hiszpańskie.

A, jest jeszcze esperanto, które jakieś sufiksy w takim przypadku stosuje. Może i to niegłupie, ale wolę nie przesadzać z aglutynacją, i tak się jej trochę pojawi przy dalszym opisie języka (zwłaszcza tryby czasownika), ale nadmiar uważam za niewskazany Smile

Feles

Luki

Luki

A skoro już jesteśmy przy esperanckim –iĝ... Jak czytamy, przyrostek –iĝ oznacza stawanie się czymś. U mnie w pewnych przypadkach odpowiada temu prefiks ge-

ligen - leżeć => geligen - położyć
staten - stać => gestaten - wstać
tremen - trzymać => getremen - złapać
sipen - spać => gesipen - zasnąć
vediyen - wiedzieć => gevediyen - dowiedzeć się
amen - kochać => gewamen - zakochać się

i jeszcze parę innych by się znalazło, nawet "verden" (stać się) zmieniłem na gevaren.

Feles