Conlanger

Anor

‘Panta’ nie jest międzynarodową nazwą tego języka. Nazwały go tak stworzenia, które się nim posługują i tylko one jej używały. W ich języku słowo ‘panta’ oznacza zbiór słów – ‘wielosłów’ lub po prostu ‘język’. Nie znały one innych języków, dlatego ich mowa nie ma nazwy.
„Panta” jest wciąż odkrywana. Nie można na razie powiedzieć o wielu stałych zasadach gramatycznych (wiele wysiłku włożono w poznanie czasowników oraz rzeczowników – jeśli chodzi o te drugie, nieznana jest jeszcze deklinacja liczby mnogiej oraz pewne, niezwykłe formy liczby pojedynczej), lecz przymiotniki i liczebniki są dużą tajemnicą).
Język ten nazywany jest czasem „językiem sztuki”. Stworzenia władające nim zamieszkiwały brzeg morza i granice lasu. Określenie „język sztuki” pochodzi od ich twórczości – malowidła pozostawione na kamieniach, plecionki z muszelek i kwiatów, bursztynowe korale, rzeźby z drzew. Powstawał on razem ze sztuką – i jego słownictwo jest ściśle z nią związane.

FONETYKA

ZAPIS GŁOSEK

Zapis Samogłosek:

a – a (wymowa identyczna z polską)
aa – a: (długie a)
e – e (wymowa identyczna z polską)
ee – e: (długie e)
í – i (zmiękcza spółgłoski - n' ; m' - n'o, m'o; występuje w dwuznakach)
i – i (wymowa identyczna z polską, ze spółgłoskami czytane jak 'ni', 'mi' - njo, mjo')
ii – i: (długie i)
o – o (wymowa identyczna z polską)
oo – o: (długie o)
u – u (wymowa identyczna z polską, między samogłoskami jak „ł”)
w - u (na końcu wyrazów wielosylabowych, najczęściej spotykane w zaimkach dzierżawczych w przypadkach zależnych)

Zapis Spógłosek:

b [ b ] – polskie ‘b’
c [k] – polskie ‘k’
d [d] – polskie ‘d’
g [g]– polskie g [<c]
l [l] – polskie ‘l’,
k [k] – polskie ‘k’
m [m] – polskie ‘m’
n [n, ŋ] – polskie ‘n’, przed ‘k’ i ‘g’ [<c] jak ŋ
ŋ - n:
p [p] – polskie ‘p’
r [r] – polskie ‘r’
s [s] – polskie ‘s’
t [t] – polskie ‘t’
v [v] – polskie ‘w’
v [f] – polskie ‘f’
w [w] – polskie ‘ł’ [<v]
y [j] – polskie ‘j’ [<i]

[<] – zachodzące zmiany

Dwuznaki:

ae [połączenie a z e; ‘a’ na początku wyrazu czytane bardzo szybko, prawie niesłyszalnie, w środku i na końcu jako 'ae' - obie głoski słyszlane]
aí [aj]
eí [ej]
oí [oj]
ía [ja]
íe [je]
ío [jo]
uu [uw]
mm [m:] [mm]*
nn [n:] [nn]*
ss [s:]
ll [l:] [ll]*
ny [n']

*spotykane różne warianty

Końcówki 'v':

*v – [*f]

gdzie * to dana spółgłoska

**v - [**v]

gdzie ** to dana samogłoska

Trójznaki:

nng* [n:] – długie ‘n’

*występuje jako partykuła przecząca

sse** - długie, twarde 's'

**występuje jako końcówka przypadka 'yesse' - dzierżawczego

SAMOGŁOSKI

Między pantyckimi samogłoskami istnieje pewna zależność.
Dzielą się one na dwie grupy:

grupa tylnia:
miękka - a
twarda - u
trwała – i/y

grupa przednia:
miękka – e
twarda – o
trwała – i/y

łączenia się samogłosek występują tylko pomiędzy głoskami tej samej rodziny, prócz głosek miękkich. Oznacza to, że ‘o’ i ‘u’ się nigdy nie połączą, a między tymi głoskami zawsze powstanie inny dźwięk. Nie połączy się także ‘a’ z ‘o’ oraz ‘e’ z ‘u’.

Samogłoski miękkie ulegają zmianom i zanikaniem między sobą, np. słowo „panta” powstało ze słów „pee” – ‘słowo’ i „anta” – końcówkę oznaczającą zbiór. ‘p(ee)anta’.
[występuję także przegłos w odmianie czasowników, występujący głównie między tymi samogłoskami], mogą jednak się ze sobą łączyć.

Samogłoski twarde nigdy się ze sobą nie łączą. Jeśli wyraz zakończony jest na ‘o’, a następny zaczyna się na ‘a’, powstanie między nimi głoska „w”.

Jeśli chodzi o spotykanie się głoski miękkiej z głoską twardą innej grupy, lub odwrotnie, następuję wówczas zmiania jednej z samogłosek z twardej na miękką z tej samej grupy.

np.

-moyis – malować

czas. przeszły (tworzony poprzez dodanie końcówki ‘ang’ do rdzenia, czyli ‘mo’):

-meang – malował

Samogłoski trwałe nie zmieniają się, ani nie ulegają zanikowi. Ich łączenie się jest dowolne, ponieważ występują w obu grupach.

Kiedy samogłoska ‘í’ występuje pomiędzy spółgłoską a samogłoską, zmienia się w ‘j’. Nie jest to palatalizacja, np. <l’> lecz <lj>.

Jednak nie wszystkie spółgłoski mogą połączyć się z ‘í’ oraz 'i'. Są to:

g – które zmiania się w ‘c’ [k]
w – zmienia się w ‘v’ [v]

Głoski ulegają palatalizacji tylko wtenczas, kiedy występuję po nich ‘í’. Kiedy po spółgłosce mamy 'i', głoska nie ulega zmiękczeniu.

mya – [mja]

AKCENT

1. W wyrazach dwu sylabowych:

a) z sylabą otwartą krótką

‘neyi

b) z sylabą otwartą długą (tylko w przypadku ‘imeme’)

le’me-e
ni’be-e

kiedy wyraz w liczbie pojedynczej występuje w przypadku ‘inve’, zmienia się jego akcentowanie na:

‘le-me*
‘ni-be*

*długa samogłoska skraca się

2. W wyrazach trzy sylabowych:

a) z sylabą otwartą krótką

mi’yode
rme’neyi

RZECZOWNIK NIEAKCENTOWANY

Większość rzeczowników ulega zmianie fonetycznej związanej z występowaniem przyimka tuż przed dopełnieniem. Występują one wtenczas w przypadku ‘inve’, nieakcentowanym. Zmiany te związane są także z gramatyką – miejsce dopełnienia zmienia czas zdania. Są to ułatwienia wymowy, zanik zbitek lub całkowita, nieregularna zmiana słowa.

1) Zmiany regularne.

ee – e
aa - a
*v, – v [f] (gdzie * to spółgłoska)
mb, nd – mp, nt
ng – nn
io, ia, ie – o, a, e (líor – lor)
uu – u
aí – í
ae - e

Vilén · Gość

Anor

Właściwie to 'iy' było zainspirowane potrzebą, a nie jakimkowiek z języków... I przyznam się szczerze, że nie mam żadnego pojęcia o mongolskim i ałtajskim ;] jak również nie znam cyrlicy Smile

)

Tomassen

Mnie się podoba, i to nawet bardzo Wink

pittmirg

Przynajmniej w wyższych rejestrach polskiego chyba powinno być, chociaż polski jest na najlepszej drodze do utracenia rozróżnienia żywotnych i nieżywotnych w bierniku (por. wysłałem SMS-a, a nikt mi znany nie mówi *wysłałem SMS).
Język mi trochę przypomina tagalog, może dlatego że ma dużo tego <ng>. A to <nng> może być sylabiczne między spółgłoskami?

Anor

Rzeczywiście... Mój błąd. Oczywiście, że powinno być "biały kwiat"... Co jest jeszcze dziwniejsze, w Panta nie zrobiłem tego błędu - luuai jest odpowiednikiem biernika. No ale jak to mawia moja polonistka, chcąc być poprawnym do bolu, staczamy się w otchłanie szaleństwa Wink

Jeśli chodzi o ‘nng’: tak, jest sylabotwórcze.

np.

‘E nng cora gwaya'

= en: kora gwaja – wtenczas podmiot wraz z zaprzeczonym orzeczeniem czyta się jak jedno słowo ‘en:’

Anor

W ‘języku sztuki’ występuje dziesięć podstawowych zaimków osobowych:

a – ja
o – ty
e – on
ni – ona
u - on, ona (używane jako bezosobowa forma III osoby Wink

)
ya – to

ka – my
ta – wy
me – oni
mi – one
(ya) - one (rzeczy)

Nie posiadają one skomplikowanej budowy, ponieważ istoty posługujące się tym językiem nazywały tylko rzeczy otaczające je, a pierwszą rzeczą, jaką zobaczyli, byli oni sami. Można powiedzieć, że były to pierwsze słowa powstałe po pojawieniu się ich.

Słowem ‘ya’ nazywają wszystkie otaczające ich rzeczy. Są to i rzeczowniki ożywione, i nieożywione, na które dzielą widziane przedmioty. ‘ya’ to także przedimek określający (który łączy się z odpowiednikiem polskiego okolicznika miejsca - tu, tutaj - 'su' - ya su - ten (ya ruun su - ten dom) , lub 'sui' - ya sui - tamten (ya ruun sui - tamten dom) - i niekiedy wskazujący rzeczownik = ‘ten’, ‘ta’, ‘to’.

Dlatego można powiedzieć:

Y'eeli su onai. Ya meno ray*.

Zobaczyłem to jezioro. Ono [to] było piękne.

*forma 'ya ray' jest używana bardzo rzadko, ponieważ samo 'ya' ma znaczenie istnienia (stąd forma 'yas' - bezosobowe 'jest), a także dlatego, że użyto by tutaj 'menneti' - formy przeszłej przytmiotnika meno (strona 2, o przymiotnikach)

Stworzenia zamiekszujące brzegi morza, często używały zaimków liczby pojedynczej dla wyrażenia liczby mnogiej, kiedy osób, o których mówimy jest wiele.

Ta ree - wy jesteście
O re - wy jesteście [ty jesteś]

Zaimek nie musi występować wraz z orzeczeniem (jest to rzadko spotykane, najczęściej w formie III - celowniku, gdzie zaimek wskazuje podmiot rzeczywisty, a orzeczenie jest w formie zgodnej dopełnieniu)

„enis”* - widzieć

(a) eni (ja) widzę
(o) ene (ty) widzisz
(e, ni, ya) ena (on, ona, ono) widzi
(ka) enei (my) widzimy
(ta) enee (wy) widzicie
(me) enua (oni) widzą
(mi) enua (one) widzą

Tym sposobem doszliśmy do odmiany czasownika ‘grupy wspólnej’.

Zakończone są one na ‘is’ i często są jedno- lub dwusylabowe, zdarzają się jednak dłuższe. Kiedy czasownik grupy wspólnej jest jednosylabowy, jest zupełnie regularny. Końcówki czasu teraźniejszego można zauważyć wyżej. Są zawsze takie same.

Aby wyrazić przeszłość dla czasowników jednosylabowych, należy dodać wrostek „a” między rdzeniem a końcówką osobową. Wyjątkiem jest jednak trzecia osoba liczby pojedynczej, której końcówką jest głoska ‘a’. Kiedy w rdzeniu znajdują się samogłoski twarde, otrzymuje ona końcówkę „y”, czytaną jako ‘j’, kiedy samogłoski miękkie, następuję zmiana głoski.
(czasownik enis jest czasownikiem z przegłosem, e<o)

a onai
o onae
e, ni on*

ka onb]a[/b]ye
ta onaee
me onaua
mi onaua

Przeczenie w czasie teraźniejszym także wyrażamy za pomocą ‘nng’ lub 'sa'

onai = nng onai
saw* onai

*patrz łączenie samogłosek miękkich z twardymi

Kwadracik

A ja jak zwykle wyskoczę z komentarzem, że ortografia samogłosek jest kompletnie nieregularna Smile

Anor

Przede wszystkim... Nie interesują mnie komentarze typu 'ortografia samogłosek zupełnie nieregularna'. Nie jestem żadnym wielkim językoznawcą. Owszem, interesuję się tym. Ale z zupełnie innej strony... Nie będę tutaj nikogo osądzał, ale przeglądam to forum dosyć długo. I jest to dla mnie bardzo niezrozumiałe... Niektórzy z Was zaczęli tworzyć swoje własne języki machinalnie. Nie wspomnę o 'conlangach', których hasłem przewodnim jest 'wszystko od nowa'. Skupiając się tylko na teoretyce, na gramatyce, na tym, że wszystko musi być idealne, wszystko pasować, we wszystkim musi być porządek - wydaje mi się, że niektórzy z Was zapomnieli, że tworzenie własnego języka też jest sztuką. Zastanówicie się czasem, po co tak naprawdę to robicie... Język nie zawsze musi być piękny - ale musi mieć w sobie serce. Jak wszystko. Tworząc go, oddajecie przecież siebie. I co z tego, że gdzieś coś się nie zgadza z zasadą? Po to jest wyobraźnia, po to jest historia i doszukiwanie się w sobie 'dlaczego tak, a nie inaczej' - aby ten błąd wyjaśnić. A poza tym, nie każde odejście od zasady jest błędem... Język, jak każda inna rzecz, ma za sobą pokłady jakichś emocji, decyzji, natchnienia, smutku czy radości. Dlatego wybacz Panie Kwadraciku, ale Pana komentarz wydał mi się dość pusty... Gdybyś zobaczyl czyjś rysunek, też powiedziałbyś 'jak zwykle powiem, że ten kolor jest nie na miejscu', mimo, że tak tak naprawdę nie wiedziałbyś, po co on tam jest? Czasem trzeba się zastanowić nad tym, ile pracy i myśli kosztowało drugiego człowieka wymyślenie tego, że akurat ten kolor ma być tu a nie tam. I chcę odrazu powiedzieć, że nie interesują mnie dalsze takie słowa. Jeśli ktoś ma naprawdę coś do powiedzenia, coś go zainteresuje lub zaintruguje - proszę, niech pyta. Ale nie w taki sposób... Bo dla mnie język nie oznacza czystej gramatyki, przejrzystej ortografii i poukładanych w ramkę odmian czasowników. Jednym własnym słowiem można określić cały świat - wydawać by się mogło, że dla niektórych to zbyt dużo, lub po prostu o tym zapomnieli...

Poza tym... Jeśli cokolwiek nie podoba się Panu w samogłoskach, mógłby Pan napisać co. Chętnie wytłumaczę.

I jeżeli komuś naprawdę leży na sercu, aby wyrazić swoją opinię, lub ciekawość - zawsze postaram się to wyjaśnić.

Anor

Innymi przykładami czasowników grupy wspólnej, nie posiadających przegłosu podczas zmiany czasu, są:

lis – czuć

ionis – oglądać

idionis – spoglądać, patrzeć [istoty władające Pantą używały przedrostka ‘id’ dla skonkretyzowania czasownika i jego dopełnienia – ‘ioni mi nomme’ <ogl> ale ‘idioni mi ya nomme su’ <spogl>]*

ornis – latać [powstały przez połączenie się przyimka ‘or’ – do góry i końcówki tworzącej
czasownik - ‘nis’ – oznaczającej ruch, lub czynność. Jednak rdzeniem powstałego czasownika jest ‘orn’]

luwenis – kwitnąć [pochodzi od słów ‘luua’ <kwiat> i końcówki ‘nis’]

mimis – uśmiechać się

*prawdopodobnie przedrostka ‘id’ można także używać, aby wyrazić czynność, która w dużej mierze dotyczy nas samych.

lis – czuć

[‘d’ pod wpływem ‘l’ zmienia się w ‘l’]

illis – odczuć

Anor

Innymi czasownikami grupy wspólnej są czasowniki z przegłosem. Podczas zmiany czasu, zmianie fonetycznej ulega pierwsza samogłoska miękka lub pierwszy dyftong pierwszej sylaby czasownika. Czasowniki te także zakończone są na ‘is’. Niewiadome jest dokładne pochodzenie tych form. Wywodzą się od pierwszych powstałych słów, jakimi posługiwały się Istoty władające Pantą. Nie są one uznane za nieregularne, ponieważ przegłos następuje naturalnie i zawsze wygląda tak samo.

PRZEGŁOS

Zmiany zachodzące w samogłoskach miękkich oraz dyftongach:

a < i
ai < i

e < a (kiedy dźwięk nie jest pierwszą głoską wyraz  lemis <pada>)
e < o (kiedy dźwięk jest pierwszą głoską wyrazu  enis <widzie>)

I teraz wiem, zabrzmi to dziwnie... Ale czasownik mówić w języku Panta brzmi dość komicznie dla nas i innych Europejczyków.

penis – mówić Smile

w czasie przeszłym:

a panai
o panae
e pan

ka panaye
ta panaee
me panawe
mi panaua

Inne, znane czasowniki z przegłosem to:

aionis [mieć] – ion
lemis [padać] – lam

Istnieje także jeszcze jedna zmiana fonetyczna dla czasowników wspólnych. Jest ona pozostałością po mieszaniu się różnych grup i wyrażeń.
Jej przykładem jest czasownik ‘linnis’ [czuć przyjacielską miłość lub szanować]
W czasie teraźniejszym jego odmiana jest identyczna z odmianą czasowników wspólnych.
Jednak w jego budowie znajduje się długa głoska ‘n’. Dlatego w czasie przeszłym, po odjęciu końcówki bezokolicznika, istoty władające Pantą mówiły:

nie: ‘e linnay’ ale ‘e ling’

co spowodowało:

a lincai
o lincae
e ling

ka lincaye
ta lincaee
me lincawe
mi lincaua

jest kilka czasowników mających w swojej budowie długie ‘n’. Odmienia się je zawsze tak samo. Ich końcówki podobne są do końcówek II grupy czasowników – naturalnych lub inaczej zwanych ‘prostych’. Ale na to przyjdzie jeszcze pora.

Anor

RZECZOWNIKI

Rzeczowniki w ‘języku sztuki’ nie są do końca odkryte. Prawdopodobnie wiekszość nazw rodziła się z biegiem czasu i nie pochodzą one od żadnego innego prajęzyka. Jednak Panta jest starą mową i zauważalne są pewne zmiany fonetyczne, a także gramatyczne na przestrzeni czasu. Język rodził się i powiększał z każdym pokoleniem. Wiele rzeczy posiada więcej niż jedną nazwę – wynika to z tego, że dla nas pewne rzeczy niczym się nie różnią, natomiast dla Stworzeń władających tym językiem, miały one znaczne różnice.
Istnieje wiele rodzajów liczby mnogiej – możemy powiedzieć ‘dwa, trzy, cztery ptaki’ ale możemy ogólnie powiedzieć ‘ptaki’ – jako ptactwo.
Dla stworzenia zwykłej liczby mnogiej, Istoty Morza dodawałay końcówkę ‘on’:

ir – jeden ptak
iron – ptaki

eel – jezioro
eelon – jeziora

Kiedy chciano określić grupę przedmiotów ożywionych, najczęściej używano po prostu nazwy w liczbie pojedynczej:

ir - ptactwo

istnieje także końcówka ‘anta’ oznaczająca ‘zbiór czegoś’:

nomme – gwiazda
nommanta – gwiazdozbiór

luua – kwiat
luuanta – buket kwiatów

ir – ptak
iranta – klucz ptaków

Często spotykanym przyrostkiem, tworzącym jako-taki liczbę mnogą jest ‘el’ – ‘wszystkie’

ir – irel (wszystkie ptaki)

jednak używany jest tylko w odniesieniu to rzeczy policzalnych, spotykanych.

Rzeczowniki w Pancie odmieniają się przez osiem przypadków. Jednak nie można powiedzieć o konkretnym pytaniu przypadka – użycie niektórych z nich jest gramatycznie połączone z orzeczeniem, inne zaś określają w różny sposób podmiot. Nie mają na razie nazw, więc są ponumerowane.

LICZBA POJEDYNCZA

rzeczowniki zakończone na samogłoskę

parna – chleb

1 – [kto, co] – parna
2 – [co] – parnaí
3 – [co] – parna**
4 – [czego] - parnasse
5 – [czemu] – ui parna*
6 – [czym] – parnal

7 – [kto, co]- parna-ya***
8 – [przez kogo, co] – parna-ke***

*5 (można go porównać z Celownikiem) jest przypadkiem ukrytym. Kiedy dopełnieniem jest zaimek osobowy, wyraża się go:

a pene – mówię tobie, dosł. ‘ja mówisz’
o peni – mówisz mi, dosł. ‘ty mówię’

Tworzy się poprzez użycie zaimka osobowego zgodnego z podmiotem, osobą mówiącą, a orzeczeniem w formie dla dopełnienia, osoby wskazywanej.

Ka pene – mówimy tobie

Wyjątkiem jest III osoba obu liczb, mówiąca także o trzeciej osobie, gdzie dopełnienie wyrażane jest za pomocą przyimka ‘ui’

E pena ui – On mówi jemu

(E pena – było by nie zrozumiałem, ponieważ znaczy tyle co ‘on mówi’)

Mi penua ui – One mówią jemu, jej, im.

Kiedy dopełnieniem jest nazwa, rzeczownik, budowa jest podobna:

A pena nibee – mówię aniołowi, dosł: ja mówi anioł

Wyjątkiem jest także III osoba, gdzie dopełnienie poprzedza się przyimkiem ‘ui’

E pena ui nibee – on mówi aniołowi

** jest to przypadek nieakcentowany, występujący z przyimkami, oraz różnych formach gramatycznych i słowotwórczych

***Używane dla określenia podmiotu w stronie biernej i wykonawcę (użyć jest bardzo wiele, nie da się opisać ich wszystkich)

Rzeczowniki zakończone na spółgloskę

ir – ptak

1 - ir
2 - iri
3 - ir
4 - iresse
5 - (ui) ir
6 - iril

7 – ir-ya
8 – ir-ke

LICZA MNOGA (z morfemem ‘on’)

1 iron
2 irien
3 iran
4 irios
5 ui iron
6 irionil**

7 iron-ya
8 iron-ke

**używane bardzo rzadko

Periel luwenay
ai o nng re.

Wszystko zakwitło
a ciebie nie ma.

Anor

ZAIMKI
Forma 'idinve', 'inve' oraz określanie płci

Właściwie istoty władające Pantą traktowały zaimki osobowe jako rzeczowniki – siebie uważały za część świata, który zamieszkują. Skoro zaimek „ya” oznacza wszystko, co ich otacza, inne zaimki to tylko skonkretyzowane osoby ‘ty, my, oni’.

Jak już wyżej napisałem, zaimki osobowe w formie 3 to:

a
o
e, ni, ya

ka
ta
me, mi

Jednak istnieją pewne rzeczy, które odróżniają je od rzeczowników – zaimki można skonkretyzować co do płci.

‘ja’ można wyrazić:

a – jako ogólnie ‘ja’ nieokreślając płci

ale można powiedzieć:

a ni – ‘ja ona’ /ani/ - czytane jako jedno słowo
a e – ‘ja on’ /ae/ - tworzy się zbitka samogłosek

o ni – ty ona /oni/
o e – ty on /oe/

ka me – ‘my oni’
ka mi – ‘my one’

ta me – ‘wy oni’
ta mi – ‘wy one’

My powiedziałaśmy – [ka] mi panaye.
Ty zrobiłeś – [o] e mancae.

W odmianie czasownika możliwe jest opuszczenia zaimka głównego, ponieważ podmiot wynika z orzeczenia. Zostaje wtenczas zaimek odpowiadający za określenie płci. Jednak w Pancie częściej powiedziano by ‘o e mannae’ niż samo ‘e mannae’ – które jednocześnie mogłoby znaczyć ‘zrobiłeś go’.

Prawdopodobnie Stworzenia Morza konkretyzowały swoją płeć dla wyrażenia szacunku – jeśli kogoś bardzo ceniły, lub chciały zdecydowanie podkreślić osobę wypowiadającą. Jednak forma ta występowała bardzo rzadko.

Zaimki w formie ‘2’ (kogo, co)

‘ia’
‘io’
‘ie’
‘ini’ (odchodząca od zasady wymowa tego słowa – ‘i’ czyta się jako ‘ji’ - /jini/)
‘ya’ lub ‘i’ (forma ‘i’ dotyczy konkretnej rzeczy ‘to’)

‘ikaa’ (wymowa zgodna z zapisem ‘ika:’)
‘itaa’
‘imee’
‘imii’ (prowdopodobnie słowo to może być przeczytane w dwojaki sposób: ‘imi:’ – długie ‘i’ lub starsza wersja pochodząca od ‘ini’ /jimi/ )

Aby powiedzieć o płci, Istoty dodawały odpowiedni zaimek

„ia ni” – ‘mnie ona’
„io e” – ‘ciebie on’ /joe/

Sayi le enn mogwaye?
/Sajile en: mogwaje/ - Co czujesz, kiedy tańczysz ?

Nibee li ornay lor .
/nibe: li ornaj ljorme/– Anioł przyleciał do Lasu.

Anor

II grupą czasowników jest grupa naturalna. Czasowniki te składają się z krótkiego rdzenia i końcówki ‘yis’. Zachodzi w niej kilka zmiań fonetycznych związanych głównie z wyrażaniem przeszłości.

Jej przykładem jest czasownik ‘myis’ – robić (tutaj rdzeniem jest morfem ‘m’)

Odmiana w czasie teraźniejszym wygląda identycznie z odmianą innych grup:

a myi
o mye
e mya

ka myei /mjej/
ta myee
me ‘mywe /mjiwe/
mi ‘myua /mjiwa/

W czasie teraźniejszym czasowniki te ulegają zmianie końcówki – ‘yis’ zmienia się w ‘ang’.
Wtenczas czas przeszły otrzymuje zgodnie z wymową końcówki:

a mannai
o mannae
e mang

ka mannaye (zmiana końcówki)
ta mannaee
me mannawe
mi mannaua

Innym przykładem czasownika z grupy naturalnej jest czasownik ‘moyis’ oznaczjący ‘malować’. W jego rdzeniu znajduje się samogłoska ‘o’, która nie łączy się z samogłoską miękką grupy tylniej. Zachodzi wówczas zmiana ‘o’ na ‘e’ – samogłoskę miękką tej samej grupy.
Dlatego w czasie przeszłym czasownik ten wygląda : ‘meang’ a nie ‘moang’.

Kee le o? /ke: leo/
Jak się czujesz?

lub grzeczniej:
Kee le ni / e o?

Kee imwa?
Jak jesteś nazwany?

lub

Kee ime o?
Jak się nazwasz?

Kee io imua?
Jak ciebie nazywają?

Anor

W 3 formie', kiedy rzeczownik nie otrzymuje żadnej końcówki, często zmienia się jego akcent lub wymowa (rzecz występująca w 'inve' zwykle nie jest akcentowana w zdaniu, dlatego jej wymowa jest 'niestaranna' - niektóre dźwięki po prostu zanikają).

Głównie dochodzi do ułatwień:

lior /ljor/ (las) - lor
nimve /nimf/ (stworzenie płci żeńskiej) - niv

Zmienia się także akcent w wyrazach zakończonych na sylabę otwartą długą:

ni'bee /ni'be:/ - 'nibe /'nibe/
lemee /le'me:/ - 'leme /'leme/
'eel /'e:l/ - 'el /'el/

W wyrazach, których budowa jest prosta (parna, ir) nie zachodzą żadne zmiany.