Conlanger

pittmirg

Język rański (rånsko reec) to język używany w mojej „lokalnej” althistorii na wyspie Rugii.

Rański należy do lechickiej grupy języków zachodniosłowiańskich, i jest najbliżej spokrewniony z połabskim i pomorskim.

Tzw. alfabet akademicki – zazwyczaj stosowany do zapisu języka rańskiego w publikacjach naukowych, nie jest tożsamy z faktyczną ortografią rańską, w znacznym stopniu opartą na niemieckiej (choć występują pewne podobieństwa):

Aa (Ăă) Ää Åå Bb Cc (Çç) Dd (Ďď) Ee (Ĕĕ) Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Oo Öö Pp Rr Ss Tt (Ťť) Uu Üü Ww [Yy] Zz

Yy występuje tylko w dwuznaku <oy>. Litera <Hh> pojawia się głównie w dwuznakach i (dolno)niemieckich pożyczkach. Litery <Ďď> i <Ťť> można stosować zamiast dwuznaków <Djdj> i <Tjtj> oraz zajmują ich miejsce w słownikach itp. Zamiast <ee> i <oo> teoretycznie można pisać <é> oraz <ó>. Akcent można oznaczać przez podkreślenie (nejidum).
<Ăă> i <Ĕĕ> są traktowane jako warianty <Aa> i <Ee>; pisanie zwykłych <Aa> i <Ee> w ich miejsce nie powinno spowodować znaczących dwuznaczności, a zredukuje ilość diakrytyków (jednak ułatwiają one poprawne odczytanie tekstu).

Poniższe wartości fonetyczne należy traktować z pewnym przymrużeniem oka, jako że język rański nie był monolitem ani diachronicznie, ani w danym czasie. Odnoszą się one jednak raczej do późniejszej wersji języka.
å – otwarta zaokrąglona tylna samogłoska, z tendencją do dyftongizacji; /Q/~/@Q/
ü – przymknięta zaokrąglona samogłoska przednia /y/
ö – średnia zaokrąglona samogłoska przednia /9/
ä – prawie otwarta niezaokrąglona samogłoska przednia /{/
ă – zredukowana samogłoska, niezaokrąglona, bardziej otwarta niż ĕ /6/~/3/
ĕ – zredukowana samogłoska, niezaokrąglona, bardziej przymknięta niż ă /@\/?
ee – /e:/~/eI/~/Ie/
oo – /o:/~/oU/~/Uo/]
ch – /x/
çh – /C/
r – /R\/~/R/
ai, au, oy, uo to dyftongi, o wartościach mniej więcej /aI aU 2Y/OI Uo/
e /E/
o /O/
a /a_”/~/A/
c /t_s/
dz /d_z/
tj/ť /c/~/t_S/~/tj/
dj/ď /J\/~/d_Z/~/dj/
w zapewne /v/~/P/. wcześniej zapewne bliższe [w]
g /G/, /x/, /g/
Reszta alfabetu w zasadzie odpowiada odpowiednim znakom IPA, jeśli chodzi o wymowę. Spółgłoski zwarte bezdźwięczne mogły być wymawiane z przydechem, ale być może jest to cecha powstała dopiero w b. późnej fazie rozwoju języka.

[EDIT]Akcent bardzo często pada na pierwszą sylabę wyrazu, jednakże sporo przedrostków jest nieakcentowanych i w przypadku ich dodania akcent pozostaje na drugiej sylabie. [/EDIT]

Przykładowe teksty:

Tĕ rånskai ludĕ jidum wă möru löwitĕ. Tă mörĕ jis zaimnĕ ĕ slonĕ. Ton jåtr dömĕ fest ĕ mitĕ påsk dă möjaiçh wöcau. Jeen muoz zärĕ cai nĕjidum nĕ tuncĕ köjĕ lijum dözdj.

„Mieszkańcy Rugii udają się na morski połów. Morze jest zimne i słone. Wiatr dmie mocno i sypie mi piaskiem w oczy. Mężczyzna wypatruje, czy nie idą deszczowe chmury.”

Nås woyc, koy jisĕ wă nibĕ, doy sä sjäntĕ tüjĕ jimä, doy praidĕ tüjĕ tjönästwă, doy bundĕ tüjă wölă, kok wă tĕm nibĕ, tok nă zimjĕ. Ĕ toy bĕ dål nås wösĕdännoy kläb danăs, ĕ wutdål näsĕ grächĕ kok moy wutdäjĕmĕ wonĕ delă näsaiçh gräsnikum, ĕ niveed nås nă ton farsukonk, abă paust nås wut wösau chudau. Ĕ tüjĕ jis tă tjönästwă, ĕ tă silă ĕ tă cäst delă wösăghdă. Amĕn.

„Ojcze nasz, któryś jest w niebie, święć się imię Twoje, przyjdź
królestwo Twoje, bądź wola Twoja jako w niebie tak i na ziemi.
Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj. I odpuść nam nasze
winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom. I nie wódź nas na
pokuszenie, ale nas zbaw ode złego. Bo Twoje jest królestwo, i potęga, i chwała, na wieki wieków. Amen.”

To tyle na razie. Zarys fonologii historycznej oraz gramatyka są w trakcie opracowania. Oczywiście nie gwarantuję również, że w tym, co opublikowałem powyżej, wkrótce coś się nie zmieni.

Jak chcecie, możecie wypisać widoczne zmiany fonetyczne od prasłowiańskiego.

Toivo

Język bardzo ciekawy i widzę, że robiony porządnie. Tak trzymać Smile

, czekam na dalsze informacje.

Tymczasem pytanie: czy ä, ö i ü to wynik przegłosu, tak jak w językach germańskich, czy też "zwykłe" samogłoski?

pittmirg

Jak na razie ä, ö pochodzą z PS *a, *o przed sylabą z samogłoską przednią, innymi słowy przed spółgłoską spalatalizowaną (może nawet lepszy opis biorąc pod uwagę późnoprasłowiańskie /ča/ et al). Innym ich źródłem są zwokalizowane jery *ь, *ъ w tych samych warunkach, co podałem, a w przypadku ä także wzdłużone *ě.
W zasadzie PS *e też uległo przegłosowi, dając i.
ü pochodzi z PS *y, które nie uległo redukcji ani się nie zdyftongizowało, sporadycznie również z *u między dwoma spalatalizowanymi spółgłoskami (dial. lüdĕ), jak również ze ściągniętego średniorańskiego długiego ö: (np. radüst).
Dyftong oy, wywodzi się m.in. z prasłowiańskiego *y, które uległo dyftongizacji (jej mechanizm inny niż w drzewiańskopołabskim), ze średniorańskiego nieściągniętego ö:, a także z grup typu PS *ojь, *ajь, *ъjь.

Nie wiem co rozumiesz przez "zwykłe" samogłoski; w każdym razie mechanizm powstawania tych "umlautów" był inny niż w drzewiańskopołabskim, gdzie zdaje się ö, ü wywodzą się z PS *o.

Toivo

pittmirg

Tak, są oczywiście tego typu alternacje (choć niektóre mogły zostać wyrównane).

M. stopă (M. l.mn. stopĕ), C./Msc. stöpĕ "stopa, stopy, stopie"

2pl mözitĕ, 3pl mogum "możecie, mogą".

pittmirg

Zarys kluczowych procesów fonetycznych w rozwoju rańskiego z prasł.

Toivo

Skąd bierzesz informacje o prasłowiańskim? Potrzebowałbym zrobić takie samo coś dla mojego języka słowiańskiego, ale nie znam się na tyle.

pittmirg

Jak dotąd głównie [link widoczny dla zalogowanych], [link widoczny dla zalogowanych], [link widoczny dla zalogowanych], i [link widoczny dla zalogowanych] (uwaga: zdarzają się błędy jak to na wiki). [edit]ach, jeszcze jest [link widoczny dla zalogowanych] i [link widoczny dla zalogowanych].[/edit]

bandziol20

świetny tekst. czy w tworzeniu języka opierasz się na jakichś innych językach słowiańskich, a konkretnie interesuje mnie kaszubski albo dolnołużycki ?

pittmirg