Conlanger

Hapana Mtu

1. Víf
2. Kétӛ
3. Khárom
4. Néds
5. Vett
6. Zsedi
7. Hétӛ
8. Khatï
9. Issӛ
10. Ittӛ

Dobra, pierwszy obowiązek został dopełniony, można przejść do prezentacji języka.
Język vajtulski (vajtúlï nyelӛf) zrobiony jest na podobnej mało ambitnej zasadzie, jak swego czasu język szindadzki, tj. stanowi próbę zrobienia istniejącemu językowi własnej aranżacji z daleko idącymi zmianami. Różnica jest tylko taka, że teraz moją ofiarą padł język węgierski, a i gramasia jest mniej kalkowana, niż szindadzka do polskiej.

Historia
A więc możliwie po kolei. Najpierw była sobie grupka Ugrów, która biegała po świecie w poszukiwaniu zaczarowanego jelonka ([link widoczny dla zalogowanych]), potem w tej pogoni troszkę-ociupinkę zbłądzili i zamiast do kotliny naddunajskiej trafili w rejon pięknych gór Kaukazu. Tak im się tam spodobało, że natychmiast zrezygnowali z koczownictwa i postanowili zostać juhasami. Najpierw więc posłali do króla alańskiego posła z białym koniem arabskim w podarku, prosząc w zamian o wodę, ziemię i trawę. Potem, nie czekając na odpowiedź, zajęli pół północnego Kaukazu i wysłali królowi gruzińskiemu na drugą stronę gór drugiego posła, tym razem z białym osłem (białych koni już więcej nie mieli) i taką samą prośbą. I znów nie raczyli poczekać na odpowiedź, tylko szybcikiem zajęli trzy czwarte terenów dzisiejszej Gruzji.
W każdym razie tak mówią vajtulskie legendy.

Na początku Vajtuły traktowały Kaukaz jako świetną bazę wypadową do wypraw łupieżczych na Persję, różne chanaty i Bizancjum, potem im się znudziło. O chrześcijaństwie w pierwszej kolejności Vajtuły dowiedzieli się od Ormian. Stąd też leksyka religijna w dużej mierze wyprowadzona jest z ormiańskiego. Chrzest jednak przyjęli z Bizancjum – Báglïnt I, pierwszy ochrzczony król Vajtułów tak się przeją chrystianizacją kraju, że nakazał budować w każdej wsi dziesięć kościołów. Pod presją doradców ugiął się i ograniczył do jednego kościoła na dziesięć wsi, wprowadził jednak wysoki podatek na kościół.

Potem było różnie. Szczyt rozwoju terytorialnego państwa Vajtułów przypada na panowanie króla Kalomana (Kálәmán) I „Nieuka” i jego następcy Beli (Béla) II „Bystrookiego”, gdy ciągnęło się ono od dzisiejszego Krasnodaru po jezior Van. Problemy zaczęły się za króla Mateusza (Mácsás) II „Przebierańca”, ostateczny upadek miał zaś miejsce w 1526, gdy w bitwie pod Derkaczem (vajt. Derkács) Vajtuły zostali rozbici w pył przez tureckich janczarów (ściągniętych tu specjalnie z Bałkanów). Po tym starciu państwo vajtulskie podzielono na trzy części: turecką, rosyjską i zależny od Turcji Górski Karabach (zamieszkany zresztą w większości przez Ormian).

Było kilka nieudanych powstań, ale ponowne zjednoczenie kraju dokonało się dopiero po wypędzeniu z Zakaukazia Turków przez Rosjan (pokój w Tyflisie, 1699) pod berłem dynastii Romanowów. Od tego momentu Vajtuły skoncentrowali wszystkie wysiłki na walce z Ruskimi.
W walkę tą została zaangażowana kwestia religii – prawdziwy Vajtuła musiał być poddanym cerkwi vajtulskiej (która w sposobie prowadzenia obrządku przejęła parę jakichś tam cech ormiańskich), zaś ci, którzy uznawali zwierzchnictwo Moskwy byli zdrajcami.
Po kilku nieudanych powstaniach w roku 1867 zawarto ugodę, na mocy której powołano do życia Rusovajtulię, monarchię dualistyczną ze stolicą w St. Petersburgu. Ten dziwny twór przetrwał tylko do wyjścia Rusovajtulii z I WŚ. Vajtulia była niepodległa w latach 1917-1919, potem znów zajęli ją bolszewicy i aż do 1989 pozostawała SRR-em. Ponowną niepodległość uzyskała w 1990. Na rok 2012 planowane jest wstąpienie Vajtulii do UE.

Tak to wszystko wygląda współcześnie - to zielone na Kaukazie to Vajtulia, różowe to Azerbejdżan, fiołkowe to Gruzja, żółte to Armenia, a jasnozielone to Górski Karabach - część Armenii sporna z Vajtulią.
To takie czerwone w środku Europy to Rzesza Wielkomorawska.

Geneza nazwy Vajtuł jest dość niejasna. Jeszcze do XV wieku Vajtuły określali siebie pierwotnym mianem Medser. Równolegle musiała istnieć nazwa Vajtúl, którą (jako Βαῗτουλης) po raz pierwszy zanotowano w wieku X w źródłach bizantyjskich. Już w wieku XVII monopol miała nazwa Vajtúl, zaś Medżerami zaczęto zwać pogardliwie sąsiednie ludy kaukaskie.
Istnieje jeszcze złośliwa etymologia ludowa, która wywodzi nazwę Vajtúl od rzeczownika vajә „tłuszcz” z końcówką túl „od” - miałoby to sugerować, że Vajtuły są bardzo grubi i stąd ich nazwa.

Zapis
Vajtuły używali alfabetów najpierw ormiańskiego i gruzińskiego, potem także greckiego. Pod rozbiorami dominowały pisma arabskie (zabór turecki), greckie (Karabach) i cyrylica (zabór rosyjski). Po wygnaniu Turków monopol wzięła cyrylica. W latach 1917-1919 próbowano przywrócić alfabet grecki oraz wprowadzić łaciński, jednak od 1919 cyrylica powróciła. W 1992 oficjalnie wprowadzono zapis łaciński, z alfabetem wzorowanym na staroniemieckim.

Samogłoski
Aa [a]
Áá [ɒ:]
Ee [æ]
Éé [ɛ:]
Әә [ʌ]
Ӛӛ [ə]
Ii [i ]
Íí [i:]
Ïï [ɯ]
Ȉȉ [ɨ:] - tu w zasadzie kreski mają być w drugą stronę, ale nie dogrzebałem się prawilnego znaczka
Oo [ɔ]
Óó [o:]
Uu [u ]
Úú [u:]
Po pierwsze – dokonałem tutaj niewybaczalnego gwałtu na biednych Vajtułach: w vajtuskim zaszła delabializacja samogłosek przednich. W pozycji nagłosowej towarzyszyło jej wejście protetycznego [v].
Po wtóre – wprowadziłem dwie samogłoski zredukowane, służące głównie do rozbijania zbitek oraz obsadzania wygłosu większości tych jednosylabowych słów węgierskich, którym druga sylaba zanikła, a także do aranżacji pożyczek z czeczeńskiego.

Ostatecznie w sufiksach możemy spotkać takie pary alternujących samogłosek:
a [a] - e [æ]
á [ɒ:] - é [ɛ:]
ә [ʌ] - ӛ [ə]
ï [ɯ] - i [i ]
ȉ [ɨ:] - í [i:]
o [ɔ] - e [æ]
ó [o:] - é [ɛ:]
u [u ] - i [i ]
ú [u:] - í [i:]

Spółgłoski
P p [p]
Ph ph [pʰ]
B b [b ]
T t [t]
Th th [tʰ]
D d [d]
K k [k]
Kh kh [kʰ]
G g [g]
Q q [q]
Qz qz [ʔ]
C c [ts]
Cz cz [ts']
Dz dz [dz]
Cs cs [tʃ]
Sc sc [tʃ']
Ds ds [dʒ]
F f [f]
V v [v], po samogłosce labialnej [ʋ]
Sz sz [s]
Z z [z]
S s [ʃ]
Zs zs [ʒ]
Ch ch [x]
Gh gh [ɣ]
Rh rh [ʁ]
Sh sh [н]
H h [h]
M m [m]
N n [n]
Ny ny [ɲ]
Gn gn [ŋ]
R r [r]
L l [l]
Ly ly [ç] (dawniej jak [λ])
Gl gl [w] (dawniej jak [ɫ])
J j [j]
Jak widać, kaukaska przesadność rządzi!

Przykładowe słówka rdzenne – jak można zauważyć, część głosek, które w prawdziwym węgierskim uległy spirantyzacji (a zwłaszcza nagłosowe k) tutaj przeszło w spółgłoski aspirowane, część zachowała się realhistorycznie, część jakby się wacha (i nie mam dla tego żadnego wyjaśnienia:P).
szemӛ „oko”
tízӛ „ogień”
hegér „mysz”
nyelӛf „język”
níglӛ „strzała”
kházә „dom”
vízӛ „woda” obok vithi „t.s.”
iji „łuk”
névӛ „imię”
szívӛ „serce”
túd-an „wie”
dserhӛmech „dziecko”
hajnagl „ranek”
khaglál „śmierć”
dalә „pieśń”
khaglә „ryba”
pha „drzewo”
ké „kamień”
fӛjӛ „głowa”
fé „główny”
jéghӛ „lód”
alma „jabłko”
vajә „tłuszcz”

Parę pożyczek z rdzennych języków Kaukazu i okolic
a)czeczeńskie
qӛ „pole uprawne”
qánӛ „jutro”
qam „naród”
kántә „huncwot” (czecz. къант „chłopiec“)
ká „ziarno”
khánnә „kolba”
izsgit „jeździec”
echchӛ „ciepło” (czecz. аьхка “lato”)
erzu „orzeł”
vepa „chomik”
vemӛr „mogiła; schowek”
veghazәgl „wściekły”
vistӛrh „owca”
vírig „kłębek”
visӛgl „błoto”
b)gruzińskie
irdze „mleko”
tӛqe „las”
tikibil „słodki”
cud-an „próbować”
lyamaz „piękny”
c)ormiańskie (stąd większość pojęć religijnych)
aravotha „rano”
akïn „oko”
arakheál „apostoł”
harovthȉgn „zmartwychwstanie”
Hiszus, Hïszus „Jezus”
Khirisztos „Chrystus”
phӛrkӛc-en „zbawić”
zárthagn-an „budzenie się”
borót „trędowaty”
dzajәn „głoska”

Same przydatne słowa z Bizancjum
kathar „czystość”
feleszef „filozof” (feleszefӛzse „filozofia”)
hoglokaszәt „ofiara religijna”
korïntә „dom publiczny”
qzasztәrológha „astrologia”
ádә „piekło”
demekrete „degrengolada”
baptïka, bapka „chrzest”
porpatorïkó amártána „grzech pierworodny” (później zeswojszczone na porpatorәmátәna)

Prezenty z czasów Turków
szelam alejkim „pokój z tobą”
alejkim eszszelam „z tobą też”
szál „cześć”
zaman „czas”
dsámi „meczet”
hána „dom”
mamurh „urzędnik”
száqzat „zegarek, godzina”
qoglәm „ołówek”
sáshár "miasto"
jól „droga”
jóldás „towarzysz”
dostә „przyjaciel”
kïrmïzә „czerwony”
khara „czarny”
bós „szaroniebieski”
núr „światło”
dev „diabeł, demon”
deve „wielbłąd”
devlet „kraj, państwo”
ezsidersha „smok”
pisz „brudny; podły, nikczemny”
orthu „armia”
kïsәglan „koszary”
csanta „torba, chlebak”
redif „zołnież”

Zapożyczenia z rosyjskiego lub przez rosyjski
glandsaft „krajobraz” wym. [wandʃafʌt] lub [wanʃafʌt] , wśród niewykształconych także [wandʒafʌt]
bomzsa „żul”
respublikә „republika”
tavarissi „towarzysz”
koglәchoz, koglchoz „kołchoz”
podsvig, podsivig „czyn bohaterski”
druzsba „przyjaźń”
kompjuter „komputer” wym. [kɔmpijutær], postuluje się wprowadzenie „rodzimego” számȉnakh-mekheni (mekheni jest akurat pożyczką z greki przez ormiański)
cïgareta „papieros”
czerkíf, czerikíf „cerkiew”
komuniszt „komunista”
mír „pokój”
telefon „telefon” (spotyka się też formę telyefon)
pojezd „pociąg” wym. [pɔjæs(t)]
szogldat „żołnierz”

Słowa, które lubię zamieszczać w każdym conlangu
shínӛ „nowy”
khonos-an „znać”
phәrat „świat”
dzorel „kwadrat”
scïnt-an „kochać”
thóka „kura”
dzárȉj „smród”
torscïn „zwłoki”
sejem „rodzina”
perhe „gruszka”
lȉvach „komar”

To na razie, a gramatyka i teksty za jakiś czas.

Leto Atryda

Ortografia vajtulska nie zna granic w swej dziwaczności, niemniej plus za dopracowaną historię i zapożyczenia z czeczeńskiego. Marszalla du szüga

BTW, dlaczego piszesz spolszczoną formę nazwy przez "V"?

Hapana Mtu

varpho

Leto Atryda

Mônsterior

Widzę, że wszystko sobie doskonale przemyślałeś; rewelacyjny projekt Smile

Życzę więc powodzenia podczas dalszego tworzenia tego języka Smile

Hapana Mtu

varpho

Hapana Mtu

Tak, teraz rozumiem dowcip. Na szczęście tutaj rh czyta się inaczej.

Ale mennjünk tovább - idźmy dalej.
Gramatyka jest aglutacyjna, oparta na sufiksach. Sufiksy podlegają harmonii samogłoskowej – zawsze harmonizują się do ostatniej sylaby rdzenia (jak w tureckim). Czasem przy dodawaniu sufiksu mogą zachodzić oboczności w rdzeniu, np. końcowe ә, ӛ zwykle wypadają.

Rzeczownik

Końcówką liczby mnogiej jest z, uz, iz.
jól „droga” jóluz „drogi”
hegér „mysz” hegeriz „myszy”
cïgareta „papieros” cïgaretaz „papieros”
tavarissi „towarzysz” tavarissiz „towarzysz”
pojezd „pociąg” pojezdiz „pociągi”

Po liczebnikach mamy zawsze liczbę pojedynczą.
alma „jabłko” vett alma „pięć jabłek”

Sufiksy dzierżawcze wstawia się po (ewentualnym) sufiksie liczby. Wersje zaczynające się od spółgłosek są przeznaczone dla wyrazów zakończonych samogłoskami (z wyjątkiem ә, ӛ) i vice versa.
1. m, am, em
2. d, ad, ed
3. ta, te, a, e
1. gn, ugn, ign
2. taz, tez, ataz, etez
3. z, uz, iz

pojezd „pociąg” pojezdem „mój pociąg” pojezde „jego, jej pociąg”, pojezdizign „nasze pociągi”
hána „dom” hánam „mój dom” hánata „jego dom” hánazam „moje domy”
qӛ „pole uprawne” qed „twoje pole uprawne” qized „twoje pola uprawne”

Uwaga! Formy jednego przedmiotu posiadanego przez trzecią osobę liczby mnogiej są homonimiczne z formami liczby mnogiej.

jól „droga” jóluz „drogi”
jól „droga” jóluz „ich droga”
iji „łuk” ijiz „łuki”
iji „łuk” ijiz „ich łuk”

Dla wielu przedmiotów posiadanych przez trzecią osobę liczby mnogiej końcówki występują normalnie po sobie, przy czym dla końcówek tylnych pierwsze u przechodzi w ï.

jól „droga” jóluz „drogi” jólïzuz „ich drogi”
iji „łuk” ijiz „łuki” ijiziz „ich łuki”
cïgareta „papieros” cïgaretaz „papieros” cïgaretazuz „ich papieros”

Przypadki stoją po s. dzierżawczych. Jest ich trochę mniej w węgierskim, bo część z nich nadal funkcjonuje jako poimki. A przede wszystkim nie ma biernika! Zasady dodawania jak przy dzierżawczych, a tam, gdzie występują wersje rozpoczęte od t i od d, to formy z d wchodzą tylko po dźwięcznych obstruentach.

já, jé, á, é – czemu? ku czemu? (dokąd)
túl, tíl, dúl, díl – od czego? (odkąd?)
n, en, an – na czym?
tt, ott, ett – gdzie? (używane b. rzadko, podobnie jak w węgierskim)
tak, tek, dak, dek – bez czego?

qam „naród” qamá „narodowi” qamtúl „od narodu”
jól „droga” jólan „na drodze” jóltúl „z drogi” jólá „na, w drogę”
fӛjӛ „głowa” fӛjen „na głowie” fӛjӛtíl „od głowy” fӛjemtíl „od mojej głowa” fӛjizdíl „od głów” fӛjizigntíl „od naszych głów”

Ważniejsze poimki
koly – jak co?
kor – w czasie czego?
val – czym? z czym?
belt – w czym? [we wnętrzu]
belé – w co? [do wnętrza]
belil, bíl – z [wnętrza] czego?
rea, ra – na co? [na powierzchnię]
real, ral – z [powierzchnię] czego?
nált – koło czego?

fӛjӛ „głowa” fӛjӛ belt „w głowie” fӛjӛ rea „na głowę” fӛjem val „moją głową”
alma „jabłko” alma belt „w jabłku” alma koly „jak jabłko” almazataz val „waszymi jabłkami”

Hapana Mtu

Gramatyka c.d.

Zaimki osobowe
sg.
1ény
2te
3jí

pl.
1mign (forma ekskluzywna)
vány (forma inkluzywna, wzięta od Czeczeńców)
2tiz
3jíz

Czasowniki
Spotykamy trzy główne typy czasowników - zwykłe, echowe i mocne. Najłatwiej rozpoznać je po formie trzeciej osoby liczby pojedynczej czasu teraźniejszo-przyszłego nieokreślonej koniugacji: zwykłe kończą się na an/en (scïnt-an kocha), echowe zawdzięczają swoją nazwę końcówce ach/ech (lógakhoz-ach oddycha) - są to głównie dawne czasowniki zwrotne, z kolei mocne czasowniki zwykle nie mają końcówki i odmieniają się nieregularnie (mé idzie).
W słownikach zamiast bezokoliczników podaje się właśnie powyższe formy trzeciej osoby, oddzielając końcówkę myślnikiem (którego w normalnym tekście rzecz jasna nie zapisujemy).

W j. vajtulskim mamy cztery czasy proste. Złożonych jeszcze nie jakoś nie tykałem. Oprócz tego w każdym czasie dla każdego czasownika przechodniego mamy dwie koniugacje: określoną i nieokreśloną. Koniugacji określonej używa się, gdy podmiot jest określony, znany (csicsek látom widzę ten kwiatek, I can see the flower), koniugacji nieokreślonej - gdy podmiot jest nieokreślony, nieznany, przywoływany po raz pierwszy (csicsek látoch widzę jakiś kwiatek, I can see a flower).
Czasowniki nieprzechodnie zawsze odmieniają się wedle schematów koniugacji nieokreślonej.

W liczbie mnogiej wszystkie osoby mają jednakowe formy!

Czas teraźniejszo-przyszły

Końcówki czasowników zwykłych
koniugacja nieokreślona//określona
sg1 och, ech//om, em
sg2 ol, el//od, ed
sg3 an, en// a, e
pl uz, iz// u, i

np. túd-an "wie" pher-en "chce"
sg1 túdoch pherech //túdom pherem
sg2 túdol pherel//túdod phered
sg3 túdan pheren//túda phere
pl túduz pheriz//túdu pheri

Końcówki czasowników echowych
koniugacja nieokreślona//określona
sg1 och, ech lub om, em*//om, em
sg2 ol, el//od, ed
sg3 ach, ech// a, e
pl uz, iz// u, i

*dawniej występowało tu om/om ale nastąpiło wyrównanie do form zwykłych i we współczesnym języku dominują och/ech (użycie om/em nie jest jednak traktowane jak błąd).

np. ïv-ach "pije" erczez-ech "pojawia się"
sg1 ïvoch/ïvom erczezech/erczezem//ïvom --
sg2 ïvol erczezel//ïvod --
sg3 ïvach erczezech//ïva --
pl ïvuz erczeziz//ïvu --

Czas przeszły wielokrotny

Końcówki - bez podziału na zwykłe i echowe
koniugacja nieokreślona//określona
sg1 ách, éch//ám, ém
sg2 ál, él//ád, éd
sg3 án, én// á(ta), é(te)
pl áz, éz// áva, éve

np. túd-an "wie" pher-en "chce"
sg1 túdách pheréch//túdám pherém
sg2 túdál pherél//túdád pheréd
sg3 túdán pherén//túdá(ta) pheré(te)
pl túdáz pheréz//túdáva pheréve

Czas przeszły jednokrotny

Końcówki - bez podziału na zwykłe i echowe
koniugacja nieokreślona//określona
sg1 tach, tech dach dech//tam, tem, dam, dem
sg2 tal, tel, dal, del//tad, ted, dad, ded
sg3 tan, ten, dan, den// ta, te, da, de
pl taz, tez, daz, dez// tava, teve, dava, deve
wersje z d używamy po tematach zakończonych dźwięcznym obstruentem

np. túd-an "wie" pher-en "chce"
sg1 túddach phertech//túddam phertem
sg2 túddal phertel//túddad pherted
sg3 túddan pherten//túdda pherte
pl túddaz phertez//túddava pherteve

Czas zaprzeszły

Końcówki - bez podziału na zwykłe i echowe
koniugacja nieokreślona//określona
sg1 uch, ich//um, im
sg2 ul, il//ud, id
sg3 un, in// u, i
pl uz, iz// uv, iv

np. túd-an "wie" pher-en "chce"
sg1 túduch pherich//túdum pherim
sg2 túdul pheril//túdud pherid
sg3 túdun pherin//túdu pheri
pl túduz pheriz//túduv pheriv

c.d.n. jutro

bandziol20

Luxarus

Po fińsku perhe to rodzina Smile

ale to pewnie zbieg okoliczności.

bandziol20

Luxarus

Ups... niech mod to usunie Wink

Luxarus

Ups... niech mod usunie te moje dwa posty Wink