Conlanger

bandziol20

Richard Feynman, fizyk amerykański w swojej książce "Charakter praw
fizycznych" opisał, w jaki sposób przenikają się światy matematyki i fizyki,
stwierdził m. in. coś takiego :

Kwadracik

Ja tam zawsze używałem "morfofonologia"... (por. "morfoskładnia" i inne takie)... Morfonologia brzmi jak jakaś - żebyś użyć polskiego słowa - kontaminacyja.

A z Twojego wstępu nie wiem, czy chcesz mówić o alternacjach słowiańskich w kontekście ogólnym czy szczególnym, więc nie wiem, czy się cieszyć, czy płakać Wink

bandziol20

Langsam, langsam - jak mawiają ziomkowie, Panie Krawaciku Razz

Zdążysz się napłakać radośnie i uradować płaczliwie Very Happy

Ja używam morfonologia, ale wolny wybór, byle to samo znaczyło...
Parę słów komentarza zanim przejdę ku konkretom wymaga stosunek morfonologii do fonologii.
Od razu zaznaczam, że termin morfonologia u części fonologów pozostaje w permanentnej niełasce, u części zaś wywołuje pobłażliwy uśmiech.
Myślę, że warto rozróżnić alternacje fonologiczne i morfonologiczne.
Mają one różny charakter i podlegają odmiennym prawidłowościom.

W morfonologii te same fonemy mogą wchodzić w skład różnych szeregów
pochodnych i spełniać w nich różną funkcję, tzn. stanowić różne alternacje.
Ta sama głoska może wchodzić nie tylko w skład różnych szeregów \pochodnych, lecz może również wymieniać się z innymi, np. :

k / cz :
rzeka - rzeczka

ALE :

k / sz :
ptak - ptaszek

Fonologia jako nauka zasadza się na pojęciu fonemu. Czym jest fonem ?
Weźmy trzy wyrazy w języku polskim:

fur (D. lmn) - wór - wiór

różnią się następującymi cechami początkowych spółgłosek wargowo-zębowych szczelinowych:

bezdźwięcznością (f) - dźwięcznością (w) - miękkością (w')

Fonem to suma-zbiór cech dźwięku, które służą do odróżniania i oddzielania poszczególnych wyrazów, podczas gdy głoska to ogół wszystkich cech dźwięku wydawanych z aparatu gębowego przez człowieka (tż jąkającego a sepleniącego)

Funkcja podstawowa fonemu zatem to funkcja dystynktywna a. diakrytyczna
(czyli odróżniająca), gdy jednak chodzi o morfonologię...

W morfonologii istotny jest NIE TYLE ( a może nie TYLKO) fakt przeciwstawienia jednego fonemu drugiemu fonemowi, co możliwość utożsamienia różnych sekwencji fonologicznych jako członów JEDNEGO szeregu morfemowego.
W odróżnieniu od fonologii w morfonologii decydująca jest nie
dystrybucja, nie pozycja w wyrazie, lecz pozycja gramatyczna.
Wielu współczesnych nawet językoznawców sądzi, że podstawowe zasady
fonologii działają, bez zasadniczych zmian, również w morfonologii. Stąd
się często bierze już to lekceważący, już to jak widać zniecierpliwiony
stosunek fonologów do samego pojęcia.
Z tak pojętego (fonologicznego) patrzenia na morfonologię wynika jej kryzys . Zajmują się nią po prostu niewłaściwi ludzie... Razz

BartekChom

Jak jesteśmy przy fonemach - warto sprawdzić, co się dzieje, kiedy pojawi się głoska odpowiadająca częściowo różnym fonemom - np. [Gap]. Może być /kap/, /xap/, /gap/, /Zap/ (żab). I moi rodzice oboje słyszą "żab", a siostrę już nauczyłem rozpoznawać [G]. A jak to wygląda u Was?

pittmirg

bandziol20

Kwadracik

BartekChom

bandziol20

bandziol20

pittmirg

Mają też ага "aha" Wink

Kwadracik

bandziol20

no na przykład... Laughing

ale czy tylko tak ? Wink

wracając do historii morfonologii, pierwszymi którzy zwrócili w ogóle na nią uwagę byli germaniści, gdyż do dziś w językach germańskich ostały się ślady np. w postaci umlautów, które odgrywały ważną rolę w morfologii języka niemieckiego.
Mimo to jeszcze do I poł. XIX w. wszystkie alternacje samogłosek w ie. (czyli apofonia) były traktowane wyłącznie jako zjawisko stricte fonetyczne.
Do dziś zresztą u części ten pogląd pokutuje ( zwł. wśród slawistów Razz

).
W wielu nawet niezłych opracowaniach języków słowiańskich alternacje rozpatruje się tylko w aspekcie fonetycznym, czyli jaka głoska jest za a jaka po badanej głosce, czy jest w wygłosie, czy w nagłosie, czy w środku.
Wg mnie to troszeńkę ograniczone stanowisko i to zarówno w stosunku do dawnych jak i współczesnych alternacji samogłosek.
Oczywiście zarówno apofonia, jak i ablaut wyrósł na fonetycznej glebie, jednak już w ie. te pierwotne pozycje fonetyczne uległy tak silnym przemianom, że już wtedy stare zastygłe alternacje samogłosek zaczęły pełnić różnorakie funkcje gramatyczne.
W PS-ie tylko się to zjawisko nasiliło. Żeby sobie tylko ktoś nie pomyślał, że jakiekolwiek alternacje w PS-ie są z góry niemożliwe na podłożu fonetycznym.
Jako przykład, że tak nie było, można podać np. starą alternację [e : ě]
rěxъ - reče ( z ie. rēksom - rekes), która powstała właśnie w wyniku psł. procesu fonetycznego.
Chodzi mi raczej o to, żeby zrozumieć, że w "życiu języka" stale zachodzą procesy przejścia zjawisk fonetycznych w morfologiczne, czyli fachowo procesy morfologizacji. Z jednej strony są to przekształcenia pozycji fonetycznych, z drugiej jest to odpowiedź na nowe zapotrzebowanie gramatyczne.
Krócej : to, że dźwięki stanowią surowiec, "materiał do produkcji" alternacji, a nawet to, że w tych alternacjach zachodzą zjawiska fonetyczne, nie stanowi samo w sobie jeszcze przesłanki do powstania alternacji. Na końcu decyzji o alternacji stoi człowiek, a raczej starszyzna plemienna. Laughing

W sumie każdy język stanowi mozaikę nawarstwionych na sobie fresków, i to fresków nie tylko pozostających w różnych relacjach do siebie, ale i o różnym stopniu wchłonięcia w tynk, czyli morfologię. Razz

nalesnik

a czy ktoś mógłby mi podać konkretne przykłady alteracji języka polskiego z językami pokrewnymi? z ukraińskim, czeskim np?

bandziol20

Polskiemu g bardzo często ( zwł. w wyrazach poch. słowiańskiego) odpowiada czeskie h i ukraińskie г. Razz