Conlanger

varpho

kontynuując ten wątek:

o węgierskich słowach powstałych w ramach XIX-wiecznego ruchu odnowy języka ["nyelvújítás"] można by napisać wiele, ale postaram sie wybrać te najciekawsze przykłady słowotwórstwa.

oprócz wykorzystywania różnych formantów, czasem z gwar, czasem skróconych, stosowano też inne metody poszerzania słownictwa, np. skrócenie rdzenia, derywację wsteczną, zmianę części mowy, kontaminację, czy tworzenie złożeń rozpoczynających się od rdzenia czasownikowego [bodotychczas tworzono tylko złożenia rozpoczynające się od rdzenia imiennego].

kilka przykładów radosnej słowotwórczości:

delej 'magnes', 'siła przyciągania' - z połączenia dél 'południe geogr.' i éj 'noc' [észak 'północ geogr.']. długość samogłosek się wahała, ostatecznie obie się skróciły.

fuvola 'flet' - utworzone od jednej z form czasownika fúj 'dmuchać': fúv- rozszerzonej o [później jeszcze dodatkowo zniekształcony] formant nazw instrumentów muzycznych -ora, występujący dzisiaj poza tym właściwie tylko w wyrazie zongora 'fortepian', utworzonym sztucznie w tym samym okresie na podstawie wyrazu dźwiękonaśladowczego zeng 'dźwięczeć'.

w ogóle samo słowo na muzykę - zene - też zostało sztucznie utworzone, jako skrócenie "bliźniaczego" ["echo-word"] wyrazu zenebona, powiązanego ze wspomnianym zeng i z bong 'nisko, głucho dźwięczeć'.

górcső 'mikroskop', czyli dosłownie "wielgachna rura" - gór to, gwarowo, 'duży, długi'.

ivar jedno ze słów na 'płeć' - utworzone na bazie ivadék 'potomek' za pomocą sztucznie wyabstrahowanego formantu -ar.
ivadék powstał drogą naturalną z prawdopodobnie ugrofińskiego czasownika ívik 'rozmnażać się [o rybach]'.

talaj 'gleba' - dosłownie "podstopie", tylko uproszczone fonetycznie: talp 'stopa' + alj 'pod[nóże, np. gór]'.

csőr 'dziób' - cső 'rura' + orr 'nos'.

talapzat, talap 'cokół' - kontaminacja talp 'stopa' i alap 'podstawa'

niestety - nie wszystko się przyjęło, i na kangura Węgrzy mówią obecnie kenguru, a nie ugrány 'skoczeniec?'. Very Happy

a na koniec parę słów powstałych w wyniku błędów drukarskich:

föveg - nazwa dawnego męskiego nakrycia głowy. winno być söveg [wariant słowa süveg 'czapa, czapka (barankowa)']. no bo "ſ" wygląda jak "f" [swoją drogą, pokłóciłem się kiedyś o wymowę nazwy fińskich "cukierków" - wbrew większości twierdziłem, że [link widoczny dla zalogowanych] jednak nie jest Gifu.]
utrwaliło się, bo wtórnie skojarzono z fő 'głowa'.

nemtő 'duch opiekuńczy' - łac. "genius", winno być nemző czyli imiesłów teraźniejszy od nemz 'tworzyć ród' - łac. "genere".
utrwaliło się także w późniejszych słownikach, bo uznano za zaprzeczenie [bo nem to homonim: 'nie', 'płeć'] wyrazu tő 'pień', ale jakoś nie widzę związku między duchem opiekuńczym a niepniem. chyba że chodzi o to, że duch jest niematerialny... Neutral

tu można też zaliczyć wspomniane przeze mnie wcześniej słowo minta 'wzór', będące zapożyczeniem z lapońskiego, gdzie jest szwedycyzmem i oznacza monetę.
wyraz się przyjął, bo jest homofoniczny z zestawieniem mint 'jak' i przedimka określonego a: "mint a".

na podst. "A magyar nyelvújítás szótára" autorstwa Kálmána Sziliego z 1902 i słownika etymologicznego Tinty z 2006.

[P.S. w obecnie ustawionej czcionce pogrubione podwójne umlauty wyglądają jak poziome kreski, nie jest to zbyt korzystne...]

Kwadracik · Wysłany: Wto 8:19, 09 Mar 2010 Temat postu:

spitygniew · Wysłany: Wto 9:52, 09 Mar 2010 Temat postu:

A czy do tego należy też arc < orca < orr + száj ? Pytam się, bo jakoś trudno mi sobie wyobrazić, żeby to powstalo w sposób naturalny. Razz

Leto Atryda · Wysłany: Wto 10:33, 09 Mar 2010 Temat postu:

Luki · Wysłany: Wto 13:19, 09 Mar 2010 Temat postu:

Hmm, a ktoś wie, jak to było z reromanizacją słownictwa rumuńskiego? Czy tworzono romańskie neologizmy (wzorując się ew. na innych językach romańskich lub łacinie) czy też sięgano po jakieś dawne formy, które swojego czasu wyszły z użycia?

varpho · Wysłany: Wto 13:44, 09 Mar 2010 Temat postu:

spitygniew · Wysłany: Wto 13:52, 09 Mar 2010 Temat postu:

No cóż, jak ktoś powiedział, są rzeczy które się nie śniły filologom. Smile

Ale jednak wciąż nie moge sobię wyobrazić, że mógłbym mówić "masz coś na ustonosie" Rolling Eyes

varpho · Wysłany: Wto 13:56, 09 Mar 2010 Temat postu:

Toivo · Wysłany: Wto 15:02, 09 Mar 2010 Temat postu:

Kwadracik · Wysłany: Wto 15:51, 09 Mar 2010 Temat postu:

Hapana Mtu · Wysłany: Wto 16:05, 09 Mar 2010 Temat postu:

varpho · Wysłany: Wto 16:19, 09 Mar 2010 Temat postu:

ostatecznie ugrofińskie "pielmieni" = ucho + chleb
fińskie "maailma" 'świat' = ziemia + powietrze
węgierskie "testvér" 'rodzeństwo [w znaczeniu 'jedno z rodzeństwa']' = ciało + krew
itd.

Kwadracik · Wysłany: Wto 16:22, 09 Mar 2010 Temat postu:

varpho · Wysłany: Wto 16:25, 09 Mar 2010 Temat postu:

Dynozaur