|
Conlanger Polskie Forum Językotwórców
|
Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
Autor |
Wiadomość |
marteno rodia
Dołączył: 30 Gru 2008
Posty: 25
Przeczytał: 0 tematów
Ostrzeżeń: 0/5 Skąd: Warszawa
|
Wysłany: Pią 10:38, 17 Kwi 2009 Temat postu: etymologia deszczu |
|
|
[quote]
Word: дождь,
Near etymology: род. п. -дя́, прилаг. дождево́й, укр. дощ, др.-русск. дъжгь (новгор., псковск.). Из *дъжджь, ст.-слав. дъждь ὄμβρος, ὑετός, болг. дъждъ́т, сербохорв. да̏жд, род. п. да̀жда, словен. dǝ̀ždž, др.-чеш. dešč, чеш. dešt', слвц. dažd', польск. deszcz, в.-луж. déšć, н.-луж. de(j)šć.
Further etymology: Вероятно, родственно норв. dusk-regn, шв. regn-dusk "мелкий дождь", бав. dusel "изморось", норв. dysja "моросить, струиться" или др.-исл. dust ср. р. "пыль", ср.-нж.-н. dust, норв. dust -- то же; см. Бернекер 1, 248; Фальк -- Торп 1, 168; Младенов 155; Торп 216; Преобр. 1, 188. Другая остроумная этимология видит в слав. *dъždžь первонач. *dus-di̯us "облачное небо; плохая погода" и сравнивает с др.-инд. duṣ- "дурно, плохо", авест. duš-, греч. δυσ-, гот. tuz- (tuzwērjan "сомневаться"), д.-в.-н. zur- (zurlust ж. "неохота, отвращение"), а второй слог от *dъždь -- с др.-инд. dyu- "небо", dyumā́n "ясно, светло", dyā́uṣ "небо, день", durdivasas, durdinam "пасмурный, дождливый день, дождливая погода", авест. dyav- м. "небо", греч. εὔδιος "тихий, ясный", εὑδία "ясная погода" -- так у Трубецкого (ZfslPh 4, 62 и сл.), Вайана (RES 7, 112 и сл.), Френкеля (Mél. Pedersen 453), Махека ("Slavia", 8, 215), Шпехта (16). Эндзелин (ZfslPh 13, 78 и сл.) возражает против последней этимологии, указывая, что изменение знач. "плохой день" > "дождь" нереально, потому что для сельского населения дождь не бедствие, а благодать. Ср. еще русск. одъждити "дать дождь, заставить идти дождь" (в молитвах к господу); см. Жит. Авраам. Смол. 15 и сл., пустити дъждь, также бездъждие (Авраам. Смол., Домостр. К. 22 и др.), далее, диал. не́дождь "засуха", псковск. (Даль), бе́здожь -- то же, также "сорная трава; трещины в земле от засухи", стебенить бе́здожи "полоть траву" (Даль). Ненастье называется также благода́ть и бо́жья ми́лость (Зеленин, Табу 2, 116). О цслав. дуждевъ, которое Вайан (BSL 29, 40) рассматривает как ступень чередования с дъждь, ср. Ившич, Baudouinowi de Courtenay 77; Махек, там же. Наконец, Брюкнер (8 сравнивает дождь с лит. duzgė́ti "громыхать, стучать", а также, по его сведениям, "шуметь (о дожде)".
Trubachev's comments: [Абаев (Ист.-этимол. словарь, 1, стр. 372) считает возможным сравнивать слав. dъždь с др.-ир. *duž- "доить". -- Т.]
Pages: 1,521-522 [/quote]
czy ktoś mi wytłumaczy jak zatem brzmiał [b][i]deszcz[/i][/b] w jęz. ps.?[/b]
Post został pochwalony 0 razy
Ostatnio zmieniony przez marteno rodia dnia Pią 10:39, 17 Kwi 2009, w całości zmieniany 1 raz
|
|
Powrót do góry |
|
|
|
|
Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
Autor |
Wiadomość |
pittmirg
Dołączył: 27 Lut 2007
Posty: 2382
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 38 razy Ostrzeżeń: 0/5 Skąd: Z grodu nad Sołą
|
Wysłany: Pią 10:48, 17 Kwi 2009 Temat postu: |
|
|
*dъždžь; tak ciężko to wychwycić z cytowanego tekstu?
Post został pochwalony 0 razy
|
|
Powrót do góry |
|
|
Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
Autor |
Wiadomość |
Kwadracik
PaleoAdmin
Dołączył: 22 Kwi 2006
Posty: 3731
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 48 razy Ostrzeżeń: 0/5 Skąd: Skierniewice
|
Wysłany: Pią 12:35, 17 Kwi 2009 Temat postu: |
|
|
Jak już tu kiedyś powiedziano, w polskim odpowiednikiem był "deżdż", dop. "dżdżu", następnie forma mianownikowa (ubezdźwięczniona) została przyjęta za podstawę. W prasłowiańskim - patrz wyżej
Post został pochwalony 0 razy
|
|
Powrót do góry |
|
|
Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
Autor |
Wiadomość |
marteno rodia
Dołączył: 30 Gru 2008
Posty: 25
Przeczytał: 0 tematów
Ostrzeżeń: 0/5 Skąd: Warszawa
|
Wysłany: Pią 12:59, 17 Kwi 2009 Temat postu: |
|
|
pittmirg napisał: | *dъždžь; tak ciężko to wychwycić z cytowanego tekstu? |
No właśnie ta forma jakaś taka niesłowiańska mi się wydaje...
dž oznacza niby dźwięk taki sam jak polskie dż? czy może złożenie dźwięków d+ż? dźwięk 'dż' chyba w ps. nie występował, a 'ż' brało się z palatalizacji 'g'. skąd zatem wzięło się to pierwsze 'ż'? spalatalizowało się jakimś cudem od 'd'?
jak zatem wyglądał deszcz przed palataliacją jeszcze? może dъgdь?
Do 'żdż' palatalizowała się w polskim grupa spółgłoskowa 'zg' (rózga - różdżka), ale w tym przypadku chyba nie o to chodzi.
Przy okazji: sk->szcz to powszechna palatalizacja w całej słowiańszczyźnie, jak się palatalizowało 'zg' w innych językach słow.? (poza pol., który znam)
Post został pochwalony 0 razy
|
|
Powrót do góry |
|
|
Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
Autor |
Wiadomość |
Vilén
Gość
|
Wysłany: Pią 13:16, 17 Kwi 2009 Temat postu: |
|
|
marteno rodia napisał: | jak zatem wyglądał deszcz przed palataliacją jeszcze? może dъgdь? |
Najprawdopodobniej: *dъzgь.
|
|
Powrót do góry |
|
|
Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
Autor |
Wiadomość |
bandziol20
Dołączył: 22 Maj 2008
Posty: 2371
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 24 razy Ostrzeżeń: 0/5
|
Wysłany: Pią 13:20, 17 Kwi 2009 Temat postu: |
|
|
przypomina mi się mózg, miazga i ptasi móżdżek
Post został pochwalony 0 razy
|
|
Powrót do góry |
|
|
Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
Autor |
Wiadomość |
marteno rodia
Dołączył: 30 Gru 2008
Posty: 25
Przeczytał: 0 tematów
Ostrzeżeń: 0/5 Skąd: Warszawa
|
Wysłany: Pią 13:30, 17 Kwi 2009 Temat postu: |
|
|
Paweł Ciupak napisał: | Najprawdopodobniej: *dъzgь. |
czyli 'zg' dawało pol. 'żdż' a w ros. 'żd'? czy to jest reguła?
znacie jakieś inne przykłady z ros. 'żd' będących kontynuacją ps. 'zg'?
Post został pochwalony 0 razy
|
|
Powrót do góry |
|
|
Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
Autor |
Wiadomość |
bandziol20
Dołączył: 22 Maj 2008
Posty: 2371
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 24 razy Ostrzeżeń: 0/5
|
Wysłany: Pią 14:04, 17 Kwi 2009 Temat postu: |
|
|
marteno rodia napisał: |
Przy okazji: sk->szcz to powszechna palatalizacja w całej słowiańszczyźnie |
khm... no ale chyba nie w słowackim : tam -sk przechodzi w -šť :
pisk - pišťať
doska - doštený
poľský - poľština
z kolei : zg > žď :
vŕzgať - vržďať
rázga - raždie
co mnie wpienia niesamowicie...
Post został pochwalony 0 razy
Ostatnio zmieniony przez bandziol20 dnia Pią 14:15, 17 Kwi 2009, w całości zmieniany 3 razy
|
|
Powrót do góry |
|
|
Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
Autor |
Wiadomość |
pittmirg
Dołączył: 27 Lut 2007
Posty: 2382
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 38 razy Ostrzeżeń: 0/5 Skąd: Z grodu nad Sołą
|
Wysłany: Pią 14:17, 17 Kwi 2009 Temat postu: |
|
|
marteno rodia napisał: | pittmirg napisał: | *dъždžь; tak ciężko to wychwycić z cytowanego tekstu? |
No właśnie ta forma jakaś taka niesłowiańska mi się wydaje...
dž oznacza niby dźwięk taki sam jak polskie dż? czy może złożenie dźwięków d+ż? |
*dž oznacza afrykatę [ʤ]. W przeciwieństwie do polskiego, z racji pochodzenia, przypuszczalnie było spalatalizowane, bardziej jak angielskie j.
Cytat: |
dźwięk 'dż' chyba w ps. nie występował, a 'ż' brało się z palatalizacji 'g'. skąd zatem wzięło się to pierwsze 'ż'? spalatalizowało się jakimś cudem od 'd'? |
Pierwotnie *dž (albo, jak kto woli, jednym znakiem *ǯ) powstawało z PIE *g przed przednimi samogłoskami w I palatalizacji regresywnej, a także z *dj w grupie *zdj (samo *dj nie poprzedzone przez sybilant zachowało się bez zmian i dawało refleksy różne w różnych słowiańskich, np. /d_z/, /z/, /ʒ/.
Tłumaczy to nam wymiany: bruzda > brużdżę, oraz mózg > móżdżek.
Następnie, *dž uprościło się do szczelinowej, *ž, z wyjątkiem chyba tylko pozycji po szczelinowej, gdzie się zachowało.
Dlatego mamy żaba, żywy a nie dżaba, dżywy
Później jednak niektóre słowiańskie miały tendencję do rozpodabniania grup typu ʒʤ do ʒɟ, ʒdʲ, zd. Dlatego w czeskim mamy dešť, w rosyjskim дождь, w bułgarskim дъжд itp.
*ž w prasłowiańskim, oprócz deafrykatyzacji *dž, brało się też z *zj, oraz z *z przed *dj. Dlatego kazać - każę, jeździć - jeżdżę.
Post został pochwalony 1 raz
Ostatnio zmieniony przez pittmirg dnia Pią 14:28, 17 Kwi 2009, w całości zmieniany 1 raz
|
|
Powrót do góry |
|
|
Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
Autor |
Wiadomość |
Dynozaur
Gniewny preskryptywista
Dołączył: 01 Paź 2008
Posty: 2119
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 25 razy Ostrzeżeń: 1/5
|
Wysłany: Pią 14:34, 17 Kwi 2009 Temat postu: |
|
|
Nie rozumiem tylko dlaczego "dżdżu" zmieniło się w "deszczu".
Moglibyśmy bez problemu mówić "deszcz", zapisywać "deżdż" i mówić "dżdżu".
Ta niekonsekwencja procesów fonetycznych w polskim mnie dobija... "Dżdżu" brzmi o wiele lepiej... W polskim są tysiące ubezdźwięcznień, które nie dotykają w żaden sposób deklinacji wyrazu. Ale taki "deszcz" musiał być inny. Jezu...
pittmirg napisał: | Tłumaczy to nam wymiany: bruzda > brużdżę |
Brózda.
Pewnego pięknego dnia wjadę im do kwatery RJP i będę nalegał, by usunęli te nonsensy ortograficzne wprowadzone przez Sanacjonistów, którzy uchwalając ważną dla narodu reformę ortografii, nieco popili sobie (jak to patrjoci [sic]).
Już pierwsza poprawka do tej reformy powinna była to usunąć. Chłopcy chyba do tego czasu zdążyli wytrzeźwieć...
Post został pochwalony 0 razy
Ostatnio zmieniony przez Dynozaur dnia Pią 16:59, 17 Kwi 2009, w całości zmieniany 3 razy
|
|
Powrót do góry |
|
|
Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
Autor |
Wiadomość |
bandziol20
Dołączył: 22 Maj 2008
Posty: 2371
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 24 razy Ostrzeżeń: 0/5
|
Wysłany: Pią 14:34, 17 Kwi 2009 Temat postu: |
|
|
... a w słoweńskim dež z odmianą dežja...
Post został pochwalony 0 razy
|
|
Powrót do góry |
|
|
Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
Autor |
Wiadomość |
Kwadracik
PaleoAdmin
Dołączył: 22 Kwi 2006
Posty: 3731
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 48 razy Ostrzeżeń: 0/5 Skąd: Skierniewice
|
Wysłany: Pią 14:44, 17 Kwi 2009 Temat postu: |
|
|
Cytat: | Ta niekonsekwencja procesów fonetycznych w polskim mnie dobija... "Dżdżu" brzmi o wiele lepiej... |
Narzekasz - prosta reanaliza tematu, panie malkontencie. Ja zawsze jak słyszałem i mówiłem "dżdżu", to miało to afrykatę, a nie zbitkę d+ż, stąd może większy rozdźwięk między formami pochodnymi a przypadkiem.
Post został pochwalony 0 razy
|
|
Powrót do góry |
|
|
|
|
Nie możesz pisać nowych tematów Nie możesz odpowiadać w tematach Nie możesz zmieniać swoich postów Nie możesz usuwać swoich postów Nie możesz głosować w ankietach
|
fora.pl - załóż własne forum dyskusyjne za darmo
Powered by phpBB © 2001, 2005 phpBB Group
|