Conlanger

Mścisław Ruthenia

MKM jest bardzo wojowniczo nastawiona. Ciekawe co ukształtowało taki cudny xarakterek.

Dynozaur

Może przestaniemy odchodzić od tematu i pogadamy trochę o języku dolnołużyckim?

Piękny język, nieprawdaż? Ale górny fajniejszy. Twisted Evil

Kurdeż, siedm postów temu przegapiłem swój tysięczny dziewięcisetny...

Mścisław Ruthenia

Sto lat.
Myślę, że dolny jest ciekawszy dla Polaków, ze względu na podobieństwo.

bandziol20

Skoro już wszyscy napomykają, to też chciałbym coś napomknąć.
Język dłuż., który niegdyś zajmował znacznie większą przestrzeń niż dziś, był silnie zróżniczkowany. Dzielił się on na 2 główne dialekty:
- zach. (nad środkową Sprewą, około Chociebuża)
oraz
- wsch. (na prawym brzegu Nysy, koło Gubina i Żarowa).

Ten drugi wykazywał już bardzo silne związki z sąsiednią polszczyzną (przejście prasł. *ě na a przed t, d, n, s, e, ł, r; zupełnie polski (ściślej południowopolski) rozwój dawnych zgłoskotwórczych - r, l ).
Dochowane w marnych resztkach dialekty mużakowski i znacznie lepiej się trzymający slepiański (oba na wsch. pograniczu Górnych i Dolnych Łużyc) są ogniwami, które łączyły niegdyś dialekt wsch. i zach.
Mamy tu dwa wyraźnie różne dialekty: slepiański i na wschód od niego mużakowski, który jeszcze w I poł. XX w. występował także w enklawkach na prawym brzegu Nysy (jeszcze w r. 1932 na przedmieściu Mużakowa na prawym brzegu Nysy, zwanym po łużycku Wieśka), a dziś jest reprezentowany już tylko na lewym.
Oba wymienione dialekty cechują przede wszystkim archaizmy:
1) brak przejścia ć i dź na ś, ź
2) brak przejścia e na a
3) brak zmiany ps. tr na tš przed samogłoską tylną (trawa, ǔutroba )
4) zachowanie grupy str (sostra, wóstry),
5) zachowanie na ogół regularne grup typu Awi (mótowidło, perchawica).
Na północy takim ogniwem jest zachowany jeszcze dialekt wsi Rogów nad Nysą, niewątpliwie zachodniego typu, ma jednak już pewne cechy wschodnie, jak np.:
1) bardziej polskie kontynuanty ps. l zgłoskotwórczego : ǔełma, pełny, pełkaś (wobec zach. - ǔaǔma, póǔny a. paǔny, póǔkaś a. paǔkaś );
2) pewne zleksykalizowane cechy fonetyczne, jak srjoblo, susat (wobec zachodnich slobro, suset );
3) pewne właściwe jemu wyrazy jak plotno (w gwarach zachodnich pǔat )

Z wschodniodolnołużyckich innowacji przede wszystkim uderza wspólny gwarom mużakowskim i slepiańskim typ ǔełma, pełkać. W jednych i drugich gwarach mamy też akcent na drugiej od końca, wyraźny zwłaszcza w dialekcie mużakowskim, bliższym terytorialnie obszarowi polskiemu. Grupy te różniły się od siebie przede wszystkim tym, że w grupie wschodniej zaszły już lechickie dyspalatalizacje samogłosek przednich, a mianowicie nie tylko e na o (tylko przed przedniojęzykową twardą ! nie - przed innymi twardymi i w wygłosie, jak w dialektach łużyckich nad Sprewą), ale też ě na a i ę na ǫ w wyrazach pjask, klatka, gjaska, custo (stąd też w XVI w. miuso, juzyk w dialekcie Jakubicy).
Wschodnie dolnołużyckie gwary miały zatem już charakter przejściowych od dolnołużyckich do polskich. Przed odnosowieniem nosówek były one może nawet podobniejsze do polskich niż do zachodnich dolnołużyckich. Odnosowienie i wczesne zapewne przejście dz w z zadecydowały o przesunięciu ich w kierunku "łużyckości". Późniejsze wydarzenia polityczne (związek okolic Gubina z Łużycą, a nie ze Śląskiem, potem z Łużycami jako całością w obrębie Niemiec) wpłynęły zapewne na to, że nie dotarły tu nowsze innowacje polskie, za to dotarły pewne dolnołużyckie. Mimo wszystko zachowało się na omawianym terytorium wiele archaizmów, jak wspomniane już i bardzo charakterystyczne zachowanie grupy str (zanikłej zarówno w Górnych (sotra), jak i zachodniej części Dolnych Łużyc (sotša)).
Razz

Dynozaur

Ciekawe rzeczy... Należy chronić przed wyginięciem nie tylko literackie języki łużyckie, ale także ich siatkę djalektalną!

Poza tym, z tego co wiem, w jakichś tam peryferyjnych djalektach wielkopolskich też znajdowały się jakieś naleciałości łużyckie.

Według [link widoczny dla zalogowanych] taką naleciałością jest końcówka -yg/-ych w Dop. l.poj. przymiotników. Sęk w tym, że literacki dolnołużycki ma normalne -ego (a górny -eho).

A swoją drogą, jak tam jest z liczbą podwójną i prostymi czasami przeszłymi w tych polskopodobnych gwarach? Mają, czy potraciły? A jeżeli mają, to jak wyglądają formy?

bandziol20

lehoslav

lehoslav

Dynozaur

Gość

Dynozaur

lehoslav

lehoslav