Conlanger

pittmirg

We współczesnych j. słowiańskich charakterystyczna jest supletywna odmiana zaimków 3 osoby; w większości języków słowiańskich formy mianownika pochodzą od prasłowiańskiego wskazującego *onъ - ona - ono / oni ona ony / [właśnie: ciekawe jak to wyglądało w podwójnej: *ona - oně - oni Question

wzorując się na [link widoczny dla zalogowanych] od *tъ | głuż ma onaj, onej w podw., a SCS она - онѣ - онѣ]

W staro-cerkiewno-słowiańskim онъ mogło jeszcze oznaczać "tamten", choć było też używane, szczególnie w mianowniku, jako zaimek 3. osoby, razem z тъ, rzadziej сь (por. rosyjskie сей "ten").

Por.
[link widoczny dla zalogowanych]
[link widoczny dla zalogowanych]

W staropolskim występowała jeszcze odmiana: on - onego - onemu etc.

Obecnie w polskim wyraz "on" z formami pokrewnymi w zasadzie służy już tylko jako zaimek 3. osoby, z tym że w przypadkach innych niż mianownik używa się form prasłowiańskiego zaimka anaforycznego *jь - ja - je. Większość form mianownika tego zaimka nie występowała już w SCS-ie; w bierniku stosowano formy jь - jǫ - je <и ѭ є>; inne języki słowiańskie zastąpiły biernikowe męskie *jь formą dopełniacza *jego, podobnie jak w przypadku rzeczowników męskich. W potocznym polskim spotyka się też tendencję do wypierania biernikowego "je" przez "(je)go" w l.poj. i przez "ich" w l.mn.

bandziol20

pittmirg

Ech, zapomniałem napisać jeszcze o PS-owskiej formie *jь-že, która rozwinęła się w polskim w spójnik podrzędny (dokładniej "complementiser" Razz

) że lub iż¹, słowackie, czeskie že, czeskie archaiczne (j)ež itp..

¹BTW, ciekawe, jak niektóre wyrazy w polskim zachowywały PS *jь- np. *jьmę > imię, a inne je gubiły, np. *jьmamь > mam; czasami nawet pojawiały się 2 wersje jak to z że i iż.

bandziol20

pittmirg

Przynajmniej mi się zawsze wydawało, że "jeżeli" jest od wcześniejszego *jest-że-li, a "jeśli" od *jest-li.

espeket

bandziol20

bandziol20

Przypomniało mi się, że dla wyrażenia pojęcia „teraz” (łac. nunc) język stsł. używał nyně ( niem. nun, ang. now) Przysłówek "nině" utrzymywał się długo w błg. jęz. lit.; występował też w XVI-w. odpisach przekładów z XIV w.
Naotmiast właśnie nowożytne języki słowiańskie odeszły od tego, tworząc różne złożenia właśnie z zaimkami wskazującymi :
Języki wschodniosłowiańskie używają w tym znaczeniu kontynuantów złożenia zaimka *to z przymiotnikiem *to pьrvo : ros. теперь, ukr. тепер, brus. цяпер. Razz

Języki południosłowiańskie zużywają w tym celu psł. gwarowy przysłówek *sьgda / *segda: chorw. sada, słń. sedaj, zdaj, mac. сега, bułg. сега; Razz

espeket

bandziol20

bandziol20

w scs. eže - żeby, aby
w języku rosyjskim jako przedrostek еже- zapożyczony z cerkiewnego (normalnie mają nagłosowe o- jak w odyniec - jedyniec, ożyna - jeżyna; Olena - Jelena itd.)
służy do tworzenia przysłówków "częstotliwych":
ежегодно - co rok, rokrocznie, każdego roku
ежедневно - co dzień, codziennie, każdego dnia itd.
Razz

pittmirg

bandziol20

bandziol20

Ciekawie sprawa zaimków wskazujących wygląda w chorwackim :

a) ovaj - "ten" używa się, gdy przedmiot rozmowy wskazywany znajduje się blisko osoby mówiącej lub jeśli jest z nią blisko związany :
Ovaj moj dječak zadaje mi brige. Ten mój chłopak martwi mnie.

Chodzi tu o tego jednego (mojego), a nie jakiegoś innego.

b) taj - "ten" używa się, gdy przedmiot rozmowy jest związany z osobą słuchającą lub gdy znajduje się dalej od osoby mówiącej.

Gdje je taj drugi bolesnik ? Gdzie jest ten drugi chory ?

Chodzi tu o określonego pacjenta, który jest związany z osobą słuchającą i znajduje się np. w innym pokoju niż osoba mówiąca.

c) onaj - "tamten", gdy przedmiot rozmowy dotyczy os. 3 lub gdy znajduje się daleko.
Evo ga u onaj sobi. Jest w tamtym pokoju.
Chodzi o to, że pacjent znajduje się w pokoju, który nie należy do osoby mówiącej i znajduje się w pewnej odległości. Razz

pittmirg