Conlanger

Canis

II. SKŁADNIA I MORFOLOGIA
1. Wstęp. Podstawowa wiedza

Do wyrażenia różnych informacji w zdaniu przekształcamy formy słów. To nie jest jednak fleksja - aglutynacja polega na dostawianiu elementów gramatycznych do rdzeni bez zmiany rdzenia.
Gdyby polski był aglutynacyjny, wyglądałby tak:

· Kto? Co? pies
· Kogo? Co? piesa
Ponieważ morfem biernika to prawdopodobnie {A}, po prostu dostawiamy go do rdzenia. Tak oczywiście nie jest w 100% przypadków, ale najczęściej.

Z tego powodu odmiana jest prościutka. Jednakże, żeby nie było tak łatwo, tych przypadków jest od groma. Naliczyłem łącznie 25 przypadków, które podzieliłem na kilka grup:
1. Główne (5 przypadków)
2. Relacyjne (8 przypadków)
3. Kierunkowe (7 przypadków)
4. Czasowe (5 przypadków)

Przez przypadki odmieniają się tylko rzeczowniki. Omówimy sobie te grupy.
1. Główne sygnalizują stosunki wobec danych obiektów, którymi operujemy w zdaniu. Kto KOMU coś zrobił, Kto KIM jest, KOGO wołamy.
2. Relacyjne są podobne, tylko bardziej szczegółowe - kto do kogo należy, komu co daje, czym to zrobił, z jakiego powodu i jak to wyszło.
3. Kierunkowe, łatwo można się domyśleć, opowiadają kto poszedł do kogo, w kogo, nad kogo, nad kim, przez kogo i tak dalej.
4. Czasowe podobnie, ale operujemy określeniami czasu. W każdym miesiącu, za miesiąc, od miesiąca, i tak dalej.

Przy czym w pierwszej grupie są trzy podstawowe przypadki, które oprócz swojej syntaktycznej funkcji noszą jeszcze informację o czasie i muszą pod tym względem współgrać z czasownikami.

No właśnie, co z czasownikami?
Nie odmieniają się przez liczby ani osoby. Mogą być określone i nieokreślone, mogą być teraźniejsze lub przeszłe, mogą celować w odbiorcę lub wykonawcę czynności. Opisują odległości. Zawierają informację o tym, czy ktoś widział zdarzenie, czy ktoś mu o nim powiedział. Czy to rozkaz, czy pytanie. Czy to było możliwe, czy nie. Czy wydarzenie musi być spełnione, aby doszło do innego wydarzenia, czy nie.

Zaimki są bardzo proste, podobnie liczebniki, przymiotniki i przysłówki.

Henryk Pruthenia

Przypadków w nesdotirze nie liczyłem, ale przestrzennych też trochę jest.
W ajuken nespotru (to znaczy chyba "Wysoka mowa" jest ich, eee... nie wiem. Ale wiem, że przyimków nie będzie Very Happy

Canis

2. Składnia

Dziś już składnia, ale też trochę wejdę w morfologię, o której zamierzałem rozpisać się dopiero w następnej części.

Szyk zdania: podstawy to SVO. SOV może być użyty jako bardziej formalny i taki się czasem spotyka, ale jako że conlang jest aglutynacyjny, to pozycja słów w zdaniu ma raczej tylko znaczenie w nacisku (focus).

Aswa wyraża czasy przez czasowniki i rzeczowniki. Niemniej wyraża je inaczej w czasie teraźniejszym i przyszłym oraz w przeszłym i ogólnym, co daje dwa możliwe schematy. Zobaczcie:
"İtuuk nyalgarııvah lärtär." Mężczyzna rozumie zwycięstwo.
"Natuuk nyalgarııvohko älärtär." Mężczyzna zrozumiał zwycięstwo.

To dotyczy oczywiście wyłącznie strony czynnej. Strona bierna w obu czasach może być użyta wyłącznie w jeden sposób, wyłącznie zaznaczając co innego - w czasie teraźniejszym możemy stworzyć stronę bierną wskazującą na wykonawcę czynności:
"Tuuk nyalgarııvah." Mężczyzna rozumie.
Zauważcie, że czasownikowej końcówki "ah" nie da się już oderwać. Z tym, że to nie są morfemy czasu, jak w polskim jest {Ł}. O tym, czym właściwie są te cząstki wbudowywane do czasownika (a właściwie do orzeczenia, pragnę dodać), rozpiszę się później, bo to trudne.

W czasie przeszłym możemy utworzyć wyłącznie stronę bierną wskazującą na dopełnienie. I tylko tak:
"Nälärtär nyalgarııvohko." Zwycięstwo zostało zrozumiane. (jakkolwiek dziwnie by to nie brzmiało po polsku)

Zobaczcie, co się dzieje. W czasie teraźniejszym w stronie biernej odchodzą jakiekolwiek morfemy od wykonawcy czynności (tak jakby był on jej biorcą) a dopełnienie znika, zaś w czasie przeszłym morfem mianownika przyjmuje dopełnienie, stając się podmiotem zdania, a właściwy wykonawca czynności (tzw. agens) wypada ze zdania!
W czasie przeszłym do tego mamy dwa morfemy czasownikowe, {OH} oraz {KO}, z których drugi jest ewidentnym wskaźnikiem przeszłości, a pierwszy jest odpowiednikiem {AH} w czasie teraźniejszym i ma inne funkcje. Jakie dokładnie, dowiecie się później.

Słowo określające może stać w dowolnej pozycji wobec określanego, bo powinno mieć końcówkę "kor" lub "kör", która sygnalizuje, czym jest.

Podlegające elementy są oznaczane odwrotnie, niż w języku polskim:
* Dom Jana. - odmieniamy właściciela
* İyan kirarıp. - odmieniamy obiekt

W następnym rozdziale będziemy mozolnie, dokładnie omawiać, co z rzeczownikiem.

Feles

Canis

Aha, no może

I tak nie jest przekonany co do tego, czym jest "strona" (prócz tego że, jak mówią mi na uniwersytecie, nikt nie jest zgodny co do tego).

spitygniew

Canis, potrafisz dawkować emocje. Razz

Canis

Canis

A teraz posty, na które, być może, czekaliście. Czyli grama już bez trzymanki.

3. Rzeczownik - przypadki
Rzeczownik.
Co to jest rzeczownik...?
Rzeczownikiem jest każde słowo, które zostało stworzone dla określenia pewnych stabilnych elementów naszej codzienności. Rzeczownikami są, zakodowane w systemie fonetycznym i piśmienniczym, sygnały, które mogą odnosić się do przedmiotów, do osób, do wartości i ilości.

Mamy dwa światy. Jeden jest naprawdę, a drugi próbujemy nieustannie zbudować. Świat realny i świat w języku. Niejedynym, ale podstawowym celem tu jest odwzorowywanie świata takim, jaki jest, najdokładniej. Z tym, że przez ten obraz przenika nasze nastawienie do całej sprawy, zniekształcając ten obraz. Dlatego choć koloru białego z białych chmur nie da się realnie wyjąć, możemy to zrobić w świecie języka. W ten sposób tworzymy specjalne rzeczowniki z przymiotników, oznaczanych w aswie przez końcówkę -kor/-kör, takie jak "białość".
Białość nie istnieje naprawdę. Gdyby można było tłumaczyć z języka na rzeczywisty świat, "białość" jawiłaby się wyłącznie jako przymiotnik - a więc jako cecha, którymi zajmiemy się później.

Języki również posługują się skrótami, które wymagają kontekstu. Takie rzeczowniki wyróżniamy od innych i nazywamy je zaimkami. Aswa ma zaimki:
1. Män - ja
2. En - ty
3. İn - on
İna - ona
İne - ono

Rzeczowniki nie odmieniają się przez liczby. Można to wymusić przez zapożyczony morfem CVr (występuje w formach lar, rar, nar, mar, ñar oraz lär, rär, när, mär, ñär), ale to jest bardzo rzadkie i od razu zwraca focus ("po co o tym mówimy") na mnogość zamiast na inne elementy zdania. Jednakże, zaimki są wyjątkami - one mają własne formy w liczbie mnogiej.
1. Baga - ja, moi ludzie i ty/wy
Çani - ja i moi ludzie, ale nie wliczając ciebie/was
2. Egi - wy
3. Kigi - oni

To jest taka podstawa, którą chciałem podać, byście już mieli troszkę słownictwa. Nie mogę jednakże iść z zaimkami dalej, bo nie znacie przypadków. W związku z tym temat zrobi się teraz bardziej ogólny i obejmie wszystkie przypadki.

-----------------------------------------------
PRZYPADKI

A. GRUPA GŁÓWNA
Będę posługiwał się nazwami angielskimi przypadków ("case"). Pamiętajcie jednakże, że mogłem źle przypisać nazwy przypadka do pełnionej funkcji - jeśli coś takiego zauważycie, poprawcie mnie.

1. Nominative case
Morfem: «na»-/«nä»-
Funkcja: w czasie przeszłym oznacza wykonawcę czynności (agens).
Przykład: Natak kömömöt. Pies szczekał.

2. Ergative case
Morfem: «i»-/«y»-
Funkcja: w czasie teraźniejszym oznacza wykonawcę czynności (agens) zdania przechodniego.
Przykład: İtak säpils nät. Pies gryzie kość.
Uwagi: jeśli poprzedni wyraz kończył się na samogłoskę, to "i" przejdzie w "y".

3. Accusative case
Morfem: «a»-/«ä»-
Funkcja: w czasie przeszłym oznacza biorcę czynności (pacjens).
Przykład: Natak säpävgä änät. Pies gryzł kość.

4. Absolutive case
Morfem: ø
Funkcja: w czasie teraźniejszym oznacza biorcę czynności (pacjens) zdania przechodniego LUB biorcę czynności (experiencer) zdania nieprzechodniego.
Przykład: İtak säpils nät. Pies gryzie kość. Taklar kömö. Psy szczekają. ("kömö" to bezokolicznik, bo jest to traktowane jako fakt ogólny)

5. ? case
Morfem: -«su»/-«sü»
Funkcja: przedstawia, wprowadza po raz pierwszy, używane gdy obiekt jest kluczowy ("ale przecież jest TO!"), często zwraca focus
Przykład: Taksu. To jest pies.
Uwagi: dawniej samogłoska była długa.

6. Vocative case
Morfem: -«i»/-«y»
Funkcja: łączone z imieniem, ma na celu zwrócenie uwagi tego, co posiada to imię
Przykład: Taki! Psie! Gasvay! Ziemio!

Spróbujcie poukładać poprawne, zgodnie z powyższym opisem podstawowych przypadków, zdania. Dam wam krótki słowniczek. Olejcie na razie odmianę czasowników, bo ona będzie później i jej nie znacie, na razie możecie wszędzie dawać bezokoliczniki. Jeśli chcecie coś szczególnie znać, to pytajcie.

SŁOWNICZEK
kira dom
tuuk człowiek
ñelvıl stado
chüünil owca
lar autor
phul miasto
ayya drzewo
ñäväm lis
üüs narzędzie
tyuz pustynia
phanim brama
tis ciało

ältä być, jest (nieodm.)
araras nazywać, nadawać imię
ölüüç lubić
ütöön psuć
ösököm widzieć
jelgırı pozwalać, dopuszczać
vu powstrzymać

Ćwiczenie: Jeśli się da, to ułóżcie z tych słówek i na podstawie dostępnej wam w tym temacie gramy pięć dowolnych zdań. Jeśli wam brakuje słownictwa albo macie wątpliwości, to pytajcie.

Henryk Pruthenia

Primo: Wal nazwami po polsku, albo spolszczonymi, bo jak masz zamiar pisać po angielsku, to źle trafiłeś. Very Happy

spitygniew

Wiem, że to już nie jest śmieszne, ale muszę to napisać: czy ten projekt jest już porzucony?

Feles

Jeśli dobrze pamiętam, to RWHO porzucił tylko dwa swoje języki: akiyng i aerais, i oba równie opłakiwał.

Swoją drogą, nasz Admin jest niczym Pan Kleks: aerajski, akiyng, ahtialański, amulti, asua...

Canis

Więcej miałem conlangów na "a", choćby akran czy aulski.

Porzuciłem tylko aerajski oraz aulski, reszta jest aktywna. Z akiyngiem grubo się mylisz, Milya0.
1. Ahtialański
2. Aswa
3. Mera beta
4. Akiyng
Ścisła czołówka. xD

Mniejsza, aswa ma się jak najlepiej. Po prostu przez ostatni czas carpiłem diema i nie chciało mi się kontynuować podręcznika. Poza tym, byłem ciekawy, czy ktoś uroni łezkę.

Ponieważ teraz wróciłem do szkoły, zapowiadam niedługo ciąg dalszy - przypadki relacyjne.

Feles

Canis

Aerajski został uznany za martwy, podobnie songdai oraz aulu. Nie pamiętam czy akran, ale chyba też. Akiyng nie upadł, on tylko upadał. ;p

Feles

Aha, to gwoli ścisłości, tajemnica ma nazwę zaczynającą się od A? Ma jakąkolwiek nazwę?