Conlanger

Canis

Pojawiła się od kogoś prośba o nauki języka ahtialańskiego, uznałem, że choć większość to przerośnie, to kto wie? Może znajdzie się wyjątek od morza reguły i komuś się w końcu ten conlang spodoba. xD

I. Podstawowe wiadomości o języku
- język aprioryczny (rzadkie zapożyczenia z języków naturalnych)
- głównie aglutynacyjny, aczkolwiek posiada jeszcze relikty fleksji
- język mlaskowy, choć na nieco innej zasadzie niż języki z afryki, obecnie mlaski i ejektywy (traktowane jako jedno: mlaski) są rzadkie, ale będą dużo częściej
- istnieje iloczas
- nie istnieje akcent prozodyczny, tonalność, ale dynamiczny

Zapisuje się go pismem ahtialańskim (ideograficzno-alfabetyczny) bądź zastępczo cyrylicą.

Językiem mówi się w conworldzie [link widoczny dla zalogowanych].
______________________________________________________________
II. Zapis i wymowa
Ahtialański jest trudnym językiem, jeśli chodzi o fonetykę. I na pewno będzie gorzej.

Ahtialański przypomina z jednej strony języki mlaskowe, z innej semickie, odrobinkę był stylizowany pod względem zapisu na niderlandzki. Obecnie - sam swój.
Pierwotnie istniały 3 samogłoski nosowe: ɔ̃, ɛ̃ i ã, ale wszystkie zanikły, a obecnie wtórnie pojawiło się ã. Przydech wymarł (pozostały resztki, a kh jest wtórne), nasalizacja spółgłosek na ogół również.

---
Аа Аљфа [a]
Яя Я [ʲa]
Ӓӓ Ӓ [aʲ]
Ӑӑ Аквад [akv] <-- specyficzna litera, którą wymawia się "akf"
Бб Бєєта [b ]
Гг Гамма [g]
Ґґ Ґамма [ɣ]
Дд Дєљта [d]
Єє Є ѱіљон [e]
Ее Е [ʲe]
Ёё Ё [eʲ]
Зз Зєта [z]
Цц Цади [ʦ]
Ћћ Ћад [ʨ]
Чч Чаљук [ʧ]
Ии Ита [iː]
Ѳѳ Ѳєта [θ]
Іі І ота [i ]
Јј Іота [j]
Кк Каппа [k]
Љљ Љаідон [ɮ], [ɫ], [l]
Лл Ланік [w]
Жж Жєҁу [v]
Ҝҝ Ҝахара [kɴ]
Мм Мы [m]
Нн Ны [n], przed і [ɲ]
Уу У ѱіљон [u], po љ [y]
Юю Ю [ju]
Ӱӱ Ӱ [uʲ]
Ѯѯ Ѯарs [ks]
Оо О микрон [o]
Ωω Ω [ʲo]
Ӧӧ Ӧ [oʲ]
Пп Пі [p]
Рр Ро [ʀ], między samogłoskami [ɾ]
Ss Sіґма [s]
Щщ Щімода [ɕ] <-- w praktyce często [ɕˁ]
Шш Шан [ʃ]
Тт Тау [t]
Вв Вєрє [β], [v]
Ыы Ы ѱіљон [ɨ], [ɪ] w poz. końcowej [ɯ]
Ӳӳ Ӳ [ʝɨ]
Ӹӹ Ӹ [ɨʲ]
Фф Фі [φ], [f]
Ҁҁ Ҁан [kʰ], [qʰ]
Хх Хі [x]
Ѱѱ Ѱі [ps]
Ҳҳ Ҳоа [ħ]

i dwuznaki

Dr dr Др др Др [ʕ]
Rh rh Рх рх Рх [ʁ]

mlaski (oficjalne)

Къ къ [qʼ]
Тъ тъ [tǂ̢]
Цъ цъ [ʦǃ]

i jeden iniektyw
Гъ гъ [ʛ]

Nauczenie się powyższego może sprawić nieco problemów, zwłaszcza, że IPA jeśli chodzi o mlaski jest słabo rozwinięta, na wiki brakuje nagrań, i generalnie nie znalazłem odpowiednika ahtialańskiego retrofleksyjnego zadziąsłowego.

-------------------------------------------------
III. Nauka właściwa

1. Przywitaj się! [Фну́ба] атъа́ма!

- Witaj!
- Cześć! Nazywam się Jan. A ty?
- Ja nazywam się Neelu.
- Skąd jesteś?
- Mieszkam w Turaace.
- Miło. Ja mieszkam w Warszawie.
- Miło cię poznać. Żegnaj!
- Cześć!

- Атъа́ма!
- Sі́на! Ір вар дєћ хат Ян. [Ща] ір љу хакъ?
- Ір вар дєћ Нєє́љу.
- [Ща] љу sєрті́вsт sєн?
- Хін Тураа́ка.
- Ня. Sє вар на sєрті́вsтє хін Жарша́жа.
- Ня sар вар sӓ́дєєнавsт љу. Узу́!
- Узу́!

Komentarz gramatyczny i słowniczek
Атъама i Sіна to dwie metody powitania. Pierwsza, ze względu na silny mlask, jest bardzo donośna i używana często także w charakterze wołacza. Druga zaś jest potoczna i nie należy jej używać do osób starszych.
Ір - wskazuje na własność, np. Ір вар to "moje", ponieważ вар znaczy "ja". W wymowie nieraz się zlewa, np. ір на (nasze) można przeczytać "irna". Дєћ oznacza "imię".
Хат jest formą od хакъ ("jest"), chyba jedyny czasownik, jaki jeszcze się odmienia w ahtialańskim. Хакъ występuje w 1. os. l. poj., хакъа w 2. os. l. poj i 1. os. l. mn., w 3 os. l. poj. i l. mn. jest хат, zaś w 2 os. l. mn. mamy хагъа.
[Ща] oznacza pytanie - wymawiane głośno, mocno i gardłowo. Zawsze jest stawiane na początku zdania.
sєртівsт - "mieszkać".
Хін i sєн - oba oznaczają "w", ale Хін oznacza senso stricte "w" (a Хін таар - "w środku"), a sєн raczej wskazuje na kierunek (jak angielskie "at").
Ня - "dobrze".
sӓдєєнавsт (sajdeenafst) - poznawać się. 90% czasowników kończy sie na вsт.
Узу́ - "cześć", ale pożegnalne.

Ćwiczenia

A wy?
Umiecie się przedstawić i powiedzieć, gdzie mieszkacie? A zapytać o coś? Ahtialański ma stały szyk zdania, a kombinatoryka ze składaniem słów w celu nadrobienia braku struktur gramatycznych to nic nowego.

Spróbujcie Smile

!

Luxarus

Odpowiedzi:Ір вар дєћ хат Kuba ша вар sєртівsт хін Рoжу.
Pytanie:Skąd ja cię poznaję? Ща вар sӓ́дєєнавsт љу?
Dobrze?

Vilén · Gość

Leto Atryda

Canis

Hapana Mtu

Czuję się, jakby mi kto znów prezentował czeczeński. Поздравляю.

Sі́на jako powitanie kojarzy mi się z polskim siema i węgierskim szia (na polskie ucho brzmi jak sijo).
Czy w piśmie ahtialańskim też występują znaki dla ks i ps? Jeśli tak, byłaby to zdumiewająca zbieżność z greką.

Canis

Hapana Mtu

Canis

Mają odpowiedniki (alfabetyczne oszywiście). Ks było jedną z trzech liter, które powstały po pierwszym rzucie (obok V i Q jako liter nietypowych dla polskiego, a byłem za mały by znać inne dźwięki) jeszcze w ubiegłym tysiącleciu, zaś PS to nowy wynalazek.
Ahtialański był poddany wpływi (jeśli chodzi o języki typowo ziemskie) najbardziej greckiemu (mniejszość grecka istniała do któregoś tam wieku w Ahtialii).

Jak na razie najbardziej powszechnym słowem na tą literę jest Ѯарs - "przestrzeń", dom. "pole".

Luxarus

Canis

Canis

2. Mój ołówek leży na stole

- Cześć, jak leci?
- Hej, przyjacielu. Robię porządek. Mój ołówek leży na stole, ale zaraz go sprzątnę. Po lewej są moje kredki. A po prawej - klej.
- Masz ładne buty. Nowe?
- Tak, miały być wygodne.
- Czy dużo kosztowały?
- Nie, 20 lir.
- Dziękuję za wizytę. Cześć!
- Proszę. Żegnaj!

- Sіна! [ща] тыіу паљіавsт?
- Sіна аѯа. Гєноавsтє аҁліља. Ір вар адікув ћантє дак нао, sє віру вар ґєманавsтаак. Хін дєк хат ір вар гахтіануы, sє хін дук цє-у.
- Ір љу хакъа ня бохнуу. [Ща] помкі?
- Вак, мако хат шєрљант.
- [Ща] вєр љуҝамавsт?
- Нє, 20 (кідаја) љіры.
- Ацрєу ю щоома. Узу!
- Хіт. Узу!

Komentarz gramatyczny
1. тыіу паљіавsт (dosł. kto prowadzi?) - zwrot używany tak, jak u nas: "jak leci?" тыіу znaczy "kto?", a паљіавsт "prowadzić" (najczęściej pojazd, ale też ludzi, np. osobę niewidomą, czy po szlaku)
2. аѯа (czyt. aksa) - przyjaciel
3. Гєноавsтє аҁліља. (czyt. genoawste akchłila) - "robię porządek". Гєноавsтє oznacza wykonywanie jakiejś nieokreślonej konkretnie czynności, zaś аҁліља to ład, porządek.
4. адікув ћантє дак нао, sє віру вар ґєманавsтаак. (czyt. adikuw ćante dak nao, se wiru war ɣemanawstaak; dosł. ołówek leży nad stołem i wkrótce ja posprzątam) - адікув to ołówek. ћантє jest przykładem czasownika nieregularnego (ok. 10%-20%), czyli takiego, który nie kończy sie na -вsт. Oznacza "leżeć". Jeśli chce się go odmienić (np. żeby wyrazić czas), to końcówkę aglutynacyjną się oddziela i tworzy ona osobne słowo. Np. ћантє аак - będzie leżeć.
дак нао oznacza dosłownie "nad stołem" (нао to stół). Bez słowa хін określenia kierunku nie są brane dosłownie i służą orientacji. Gdyby powiedzieć хін дак нао, znaczyłoby to, że coś wisi w powietrzu nad stołem.
sє jest spójnikiem, jak polskie "i".
віру вар ґєманавsтаак (wkrótce ja posprzątam) - віру to popularne słowo znane głównie z wyrażenia віру тљамі (тљамі oznacza to samo, co віру, czyli "zaraz, wkrótce, za chwilę, za moment, niedługo"), oznaczającego "już wkrótce". віру jest bardziej powszechne od тљамі. вар oznacza "ja".
ґємана jest synonimem słowa аҁліља, czyli "porządek". Przyjęło się jednak, że od аҁліља nie tworzy się czasownika, a od ґємана jak najbardziej. -аак oznacza czas przyszły.
5. Хін дєк хат ір вар гахтіануы, sє хін дук цє-у. (czyt. "Hin dek hat ir war gahtianuy, se hin duk ce u").
Użyte zostały dwa kierunki w dokładnej formie:
Хін дєк - po lewej, w lewo
Хін дук - po prawej, w prawo
Samo słowo хін, jeśli odseparowane, przypominam, że znaczy "w".
"гахтіану" to kredki. Dodanie "ы" tworzy liczbę mnogą. "цє-у" oznacza klej.
6. Ір љу хакъа ня бохнуу (czyt. "Ir lü hakʼa ńa bohnuu") - dosł. "masz dobre buty". Słowo бохнуу występuje tylko w liczbie mnogiej (co ma sens, bo buty zawsze są w parze - a przynajmniej powinny xD).

Słowo ня jest bardzo powszechnie używane ze względu na brak szerszych struktur gramatycznych i słownictwa. Dosłownie oznacza "dobra" (pierwotnie istniał też rodzaj męski ню, ale zanikł w czasie, choć można go spokojnie użyć). Dziś jest używane do potwierdzeń, do chwalenia, do przydatności, i tak dalej, i tak dalej.

7. помкі - "nowy". Stary to "ємтљє".
8. Вак - "tak", Нє - "nie". Podobieństwa do polskiego zamierzone, ale słowa są stare i stały się elementem tradycji (jeszcze z epoki n00blangerskiej).
- Вак, мако хат шєрљант.
- [Ща] вєр љуҝамавsт?
- Нє, 20 (кідаја) љіры.
- Ацрєу ю щоома. Узу!
- Хіт. Узу!
шєрљант (czyt. szerlã) - wygodne.
мако - miały, powinny, spodziewałem się że takie są.
вєр љуҝамавsт (czyt. "wer luknamawst", dosł. dużo zapłaciłeś?) - "вєр" oznacza dużo. Antagonizmem jest "та".
- "20 (кідаја) љіры." o liczbach będzie później Wink

Waluta ahtialańska ma 4 jednostki monetarne. Dwie nazwy z nich zostały w zamierzchłych czasach ahtialańskiego zapożyczone (liry i miny) i są zbyt dużym elementem tradycji, by się z tego wycofywać tworząc nowe słowa.
Podział jest następujący:
1 љаур = 2 хаіны = 10 љіры = 100 міны
1 laura = 2 hainy = 10 lir = 100 min
(aby poznać formy podstawowe, po prostu oddzielcie "ы")
- Ацрєу ю щоома (czyt. "acreu ju śooma") - dosł. dziękuję (Ацрєу) za spotkanie (щоома).

ю jest superłącznikiem - odpowiednikiem angielskiego "of" czy rzadziej używanego polskiego "od", ale użycie tego słowa jest na tak szeroką skalę, że jest to chyba najczęstsze ahtialańskie słowo.

9. Хіт
Хіт. Ацрєу. Іртін. To odpowiedniki polskich: Proszę. Dziękuję. Przepraszam.

------------------
Ćwiczenia
Myślę, że teraz można nawet troszkę poszaleć. Spróbujcie powiedzieć:
- Czy powinienem drogo kupić te buty? <-- troszkę trzeba pokombinować, ale będziecie w stanie o to spytać Smile

- Po lewej jest mój przyjaciel.
- Spotkanie będzie na stole. W Turaace. <-- xD! Turaaka - miasto w Ahtialii, patrz: poprzednia lekcja.

Jeśli uda wam się wykombinować coś jeszcze, to z chęcią ocenię Wink

Feles

jasnysfinks

Tak trzymaj! Nie znam lepszej gramatyki w zadnym natlangu ani conlangu. Mam nadzieje że to nie koniec kursu. nawet próbuje się nauczyć

Canis

Oto kilka zdań, które można spokojnie wytworzyć znając podstawy gramatyki i dysponując [link widoczny dla zalogowanych]:

Iŀunald hatart intr ȷu Hristiakı. - Ryba to były (-art) symbol (intr) chrześcijaństwa.
Sen ḥavan distansoke ekvuno-unzı kazu art ċedukvst. - Podczas wojny dystansowej bomby elektromagnetyczne były użyte.
Fnuba¬ molionavst peluke, kir ki hat trivna elionavstaran. - Chcę otworzyć okno, ale ono jest zawsze zamknięte (-aran cz. przesz. dok.)
Irna hias hat menunt hin taar kirvai. - Nasz zespół jest gotowy w kryjówce.
Luri hatart zaar. Ka bivohavstarta ke se viru vost ke. - Była walka. Najpierw go kopnęła, a potem zaatakowała nożem.
Ṡmu anaz kast aran sar semenċi webzn. - Ten pies uciekł od olbrzymiego (potwornego) szczura.
Hin pıntia axa fanıtno aran var. - W instytucie kolega mi pomógł.