Conlanger

milosz

ALFABET

To prawidłowa kolejność liter w alfabecie wraz z ich nazwami (w nawiasie) używanymi podczas przeliterowania poszczególnych wyrazów.

A, a (a); Á, á (á); B, b (be); C, c (ce); D, d (de); E, e (e); É, é (é); F, f (eff); G, g (gíe); H, h (ho;); I, i (i); Í, í (í); J, j (jo); K, k (ka); L, l (ell); M, m (em); N, n (en); O, o (o); Ó, ó (ó); P, p (pe); R, r (er); S, s (ess); T, t (te); U, u (u); Ú, ú (ú); W, w (wu); Y, y (íy); Z, z (ez).

PODZIAŁ SAMOGŁOSEK

Język ** ma aż dwanaście samogłosek: a, á, e, é, i, í, o, ó, u, ú oraz y. Każda z samogłosek może być krótka albo długa, a także zostają one tu podzielone na samogłoski twarde oraz miękkie. Samogłoski ponadto mogą różnić się akcentem. Samogłoski akcentowane wymawiamy dłużej.

Akcentowana samogłoska jest długa:
- jako końcowa samogłoska w wyrazach jednosylabowych.
- przed pojedynczą spółgłoską w tej samej sylabie.

Akcentowana samogłoska jest krótka:
- przed dwoma lub kilkoma spółgłoskami.
- w niektórych wyrazach jednosylabowych, zwłaszcza w zaimkach.
- często w jednosylabowych wyrazach zakończonych spółgłoską m lub n.

Nieakcentowana samogłoska jest zawsze krótka mimo swej charakterystycznej wymowy jak na przykład widoczne jest to przy literze ó i é, gdzie wymawiamy je w tym wypadku dwukrotnie krócej niż w języku polskim.

Samogłoski są ponadto podzielone na samogłoski twarde i miękkie:
A, á, o, ó, u - samogłoski twarde
E, é, i, í, y, ú - samogłoski miękkie

WYMOWA SAMOGŁOSEK KRÓTKICH

krótkie
á jak "oł" w „osioł”.
a jak polskie „a”
é czytamy jak krótkie “ej” w “klej”.
e jak polskie “e”
í czytamy tak jak „ee” w angielskim słowie „feel” lub jak polskie „(y)ij” czyli podobnie do
„yj” w słowie „ryj”.
i jak krótkie polskie „i”
ó czytamy jak bardzo krótkie „o” w słowie ”noc”.
o tak jak „u” w angielskim „much” lub „a” w polskim „mak” tylko, że nieco zniekształcone
(z angielskim akcentem).
ú czytamy jak długie polskie „u” w „ubranie” lub jak angielskie „oo” w słowie „tool”.

WYMOWA SAMOGŁOSEK DŁUGICH

Wymowa samogłosek długich różni się od wymowy samogłosek krótkich. Różnica ta nie dotyczy jednak samogłosek á, é, í, ó oraz ú, które zostają jedynie dłużej artykułowane.

długie
a wymawia się podobnie jak „a” w angielskim „father” lub jak dłuższe polskie „a”.
e jest samogłoską zbliżoną do niemieckiego „e” w „leben” lub angielskiego „a” w „day”.
i przypomina polskie „i” w słowach „bij” i „kij”.
o to samogłoska zaokrąglona, artykułowana jak polskie „u” w wyrazie „buda” – choć bardziej
napięta.
u mocno napięta samogłoska, wargi są zaokrąglone i ściągnięte ku zębom.
y silnie napięta samogłoska, przypomina niemieckie „ü” w wyrazach „lügen” czy „über”;
wargi są wysunięte do przodu i zaokrąglone.

WYMOWA SPÓŁGŁOSEK

Wymowa spółgłosek jest w niektórych wypadkach zależna od tego w otoczeniu jakich samogłosek owa spółgłoska się znajduje. Ważne jest też to że samogłoska (miękka, twarda) przed daną spółgłoską musi być taka sama (miękka, twarda) jak samogłoska następująca po tej spółgłosce lub grupie spółgłosek!

spółgłoski twarde oraz spółgłoski nie mające swoich miękkich i twardych odpowiedników
b czytamy jak krótkie polskie „b” w „bąk”.
c wymawiamy jak twarde „k” w „kot”.
d jak krótkie polskie „d”.
f jak angielskie „f” w „food” czy niemieckie „v” w „von”.
g tak jak angielskie „g” w „get” i „grave”.
h czytamy jak polskie „h” w wyrazie „honor”.
k czytamy tak jak niemieckie „k” w słowie „kaufhaus” czy twarde polskie „k” w „kod”.
l jak „l” w angielskim „let”.
m wymawiamy podobnie do polskiego „m” w „most”.
n wymawiamy podobnie do polskiego „n” w „nikt” lecz krócej.
p wymawiamy tak jak angielskie „p” w „pet” czy rosyjskie „p” w „park”.
r jak „r” w polskim „rok”.
s czytamy tak jak angielskie „s” w słowie „snow” lub „sad”.
t czytamy tak jak „t” w angielskim wyrazie „try”, „tides” czy „ticket”.

spółgłoski miękkie
d miękkie d czytamy podobnie do polskiego „cz” w „czek” lub tak jak angielskie „tch” w
słowie „watch”.
s miękkie s czytamy jak angielskie „sh” w „shin” lub polskie „sz”.
t miękkie t wymawiamy identycznie jak miękkie „d” lecz nieco krócej gdy występuje na
końcu wyrazów.

Spółgłoska jest miękka:
- gdy występuje na końcu wyrazu.
- gdy stoi w otoczeniu dwóch miękkich samogłosek, lub przed miękką samogłoską.

(w innym wypadku – spółgłoska jest twarda)

DYFTONGI

I jest ich tu aż dziewiętnaście przy czym każdy inaczej się wymawia.

ia czytamy jak krótkie „ee-i”, tak jak „ia” w angielskim „Maria”.
ua wymawiamy jak „uu-(ł)a”.
eu wymawiamy jak „ai” w angielskim „air”.
ae identyczne jak w angielskim „gaelic”.
ao wymawiane jest jak „ee-uu”.
éo wymawiane jest tak jak „yo” w „yo-yo”.
iu mówimy tak jak „ew” w angielskim „few”.
ái wymawiane jest jak „eł-ii”.
éi mówimy tak jak „eji-e”.
ói czytamy jak „uu-i”.
úi wymawiamy jak „uu-je”.
eá wymawiamy tak jak „eejj”.
ío czytamy jak „ee” w angielskim „deer”.
ai, ea mówimy jak „a” w angielskim „far”.
ei czytamy jak „e” w „ech”.
oi czytamy tak jak „uh-ee” z angielskim akcentem.
io, ui odczytujemy jak „i” w angielskim wyrazie „ill”.
eo wymawiamy podobnie do „ull” w angielskim słowie „dull”.
aí mówimy tak jak angielskie „ee” w „feel”.

TRIPHTHONGS

Czyli „tryftongi” lub „trójznaki”. Podobnie rzecz się ma co z dyftongami lecz w tryftongach jest więcej samogłosek… tak dokładnie to jest ich o jedną więcej.

aoi czytamy tak jak angielskie „ee” w „see”.
eoi czytamy jak „ee-i”.
eái wymawiamy jak „aa-i”.
iai wymawiamy podobnie do „ijei”.
uai odczytujemy jako „uu-i”.
iui mówimy podobnie do „ijeu”.

AKCENT

Język ** posiada intonację wyrazową i zdaniową (nadajemy głosowi odpowiednią melodię) oraz akcent dynamiczny (wyróżniamy jedną z sylab wyrazu zwiększając siłę wydechu).

Akcent dynamiczny – akcent przypada najczęściej na pierwszą sylabę wyrazu – wyjątkiem są wyrazy zapożyczone z języków obcych, które często wymawia się tak jak robią to ludzie władające tamtym językiem. Jeżeli pierwszą sylabą jest przedrostek – akcent pada na drugą sylabę w wyrazie.

Intonacja wyrazowa (nazywana również akcentem pojedynczym, akcentem 1 lub akcentem akutowym) – akcent pojedynczy przypomina akcent angielski i występuje w słowach jednosylabowych: ton opada na końcu wyrazu. Zwróć uwagę, że nawet gdy wyraz jednosylabowy otrzymuje końcówkę – nadal zachowuje akcent akutowy. Intonacja wyrazowa występuje również w wielu słowach dwusylabowych, kończących się na –l oraz w czasie teraźniejszym czasowników kończących się na samogłoskę lub spółgłoskę twardą.

Intonacja zdaniowa (nazywana również akcentem złożonym, akcentem zdaniowym, akcentem 2 lub akcentem gratisowym) – akcent 2 powstaje dzięki temu, że pod koniec pierwszej sylaby głos opada, aby wznieść się bardzo wyraźnie w ostatniej sylabie. Występuje od w słowach posiadających więcej niż jedną sylabę.

ASPIRACJA I EKLIPSA

Wierzcie lub nie, ale to jest prawdopodobnie najtrudniejsze zagadnienie dzisiejszej lekcji. No cóż… aspiracja i eklipsa (ang. eclipse – nie mylić z polskim słowem „elipsa”) lub eklipsja polegają na zmianie początkowej formy słowa (pierwszej spółgłoski). Aspiracja i eklipsja są wywoływane wieloma czynnikami. Najprościej jest to wyjaśnić w ten sposób, że zamiast jak w języku angielskim dodawać do wyrazu końcówki takie jak –ed czy –s w języku skandynawskim słowa ulegają zmianie przy samym początku wyrazu.

aspiracja

Spółgłoski, które mogą ulec aspiracji to: b, c, d, f, g, m, p, s oraz t. Ulegają one aspiracji poprzez dodanie do nich litery h w wyrazie, ale przez to – ich wymowa ulega lekkiej zmianie.

b - bh czytamy tak jak „ł” w „łódź” lub jak angielskie „w” w „wet”.
c - ch odczytujemy to jak polski dwuznak „ch” w słowie „chór” lub jak angielskie „ch” w
„loch”.
d (twarde) - dh odczytujemy jako „gh” w „ugh”.
d (miękkie) - dh wymawiamy jak angielskie „y” w słowie „yet” (nieme gdy występuje na
końcu słowa).
f - fh jest nieme.
g (twarde) - gh czytamy jak „gh” w „ugh”.
g (miękkie) - gh wymawiamy jak angielskie „y” w wyrazie „yet” (jest nieme jeżeli znajduje
się na końcu wyrazu).
m - mh wymawiamy jak angielskie „w” w wyrazie „wet”.
p - ph wymawiamy tak jak „f” w słowie „filtr”.
s - sh mówimy podobnie do „h” w angielskim „hat”.
t - th wymawiamy podobnie do „h” w angielskim wyrazie „hat” (na końcu wyrazu staje się
nieme)

eklipsja

Eklipsja jest nieco trudniejsza od aspiracji ponieważ zmiana zachodząca w spółgłosce nie jest już taka schematyczna, ale prócz f – wymowa jest prosta ponieważ wymawia się tylko pierwszą literę z dwuznaku. Eklipsji mogą ulec spółgłoski: b, c, d, f, g, p, t.

b - mb czytamy jak „m”.
c - gc czytamy tak jak „g”.
d - nd odczytujemy to jak angielskie „n” w „now”.
f - bhf czytamy to jak polskie „w” w wyrazie „widelec”.
g - ng mówimy jak polskie „n”.
p - bp wymawiamy jak „b”.
t - dt wymawiamy podobnie do litery „d” w wyrazie „drewno”.

Eklipsji i aspiracji wyrazy ulegają z naprawdę wielu powodów, na przykład po użyciu przed nimi jakiegoś szczególnego słowa, zmienienia jego liczby, czy wskazaniu go zaimkiem wskazującym, czy przedimkiem. Więc gdyby polskie słowo „do” powodowało na przykład eklipsję słowa „bank” to zdanie „do banku” brzmiało by i wyglądało jak „do mbanku”, co wymawiamy jak „do manku”.

koniec lekcji pierwszej.

milosz

SCHWA

Gdy l, r lub m jest przed b, bh, g lub m – w słowie, pomiędzy tymi literami jest wymawiana samogłoska, której nie zapisuje się normalnie w wyrazie. Nazywamy to „schwa” i występuje to między innymi w języku angielskim, niemieckim i węgierskim. Tym dźwiękiem nazywanym „schwa” jest dźwięk przypominający „uh” z bardzo krótkim h, na tej samej zasadzie działa język szkocki, a wielu Szkotów mówiąc po angielsku nadal mówi „filuhm” zamiast „film”.

RÓŻNOŚCI

Dźwięki „gh” i „dh” nadają niekiedy dźwiękowi brzmienie podobne do angielskiego słowa „eye”.

ZAIMKI OSOBOWE W CZASIE TERAŹNIEJSZYM, PRZYPADKU PIERWSZYM I

Zaimki osobowe w języku * * są najważniejszą rzeczą i najtrudniejszą z tych, które dotyczą czasowników i ich koniugacji.

- Po pierwsze: przy każdym czasowniku użytym w zdaniu musi być zaimek osobowy! Zaimki osobowe są używane po czasowniku nie przed nim! Zaimki osobowe nie mogą się powtarzać w tym samym zdaniu!
- Po drugie: każdy czas ma swoje zaimki osobowe! Użycie zaimka osobowego w innym czasie niż czasownik jest ogromnym błędem!
- Po trzecie: ogrom czasowników może zostać użytych tylko z odpowiednimi zaimkami! Użycie przy nich innego zaimka niż trzeba było - może zmienić znaczenie słowa, lub sprawić, że czasownik całkowicie straci znaczenie.
- Po czwarte: zmienienie miejsca zaimka w zdaniu (zamienienie go miejscami z czasownikiem może spowodować zmianę znaczenia słowa w przypadku zaimków drugiej osoby liczby pojedynczej czasu teraźniejszego, lub w przypadku innych zaimków - sprawić, że czasownik stanie się użyty bezsensownie.

zaimki osobowe czasu teraźniejszego w liczbie pojedynczej:

ja I - mé, meu, méi, mío, mói, meá [mej me meji-e mee mu-ii meejj]
ja II - dé, deu, déi, dío, dói, deá [dej de deji-e dee du-ii deejj]

ty - túi [tuui]

ono, on - útt, úttce, úh, úi, úóit [utt uttce uh u-je u-it]

męskoosobowy - éne [ejne]

żeńskoosobowy - éneaoi [ejneii]

my - tiui, tiai, tio, teái [tijeu tjiei ti taa-i]

wy - kíelli, kítos, kími, kíeái [kyjelli kyjtosz kyjmi kyjaa-i]

ono (l. m.), oni, one, "forma grzecznościowa" - úst, úist, éillíge [uus uu-jes ejillyjge]

Zauważ "pogrubione" litery w zapisie fonetycznym. Są to zaznaczone wyjątki w wymowie słów w języku * *.

JAK KORZYSTAĆ Z ZAIMKÓW OSOBOWYCH

JA I, JA II

Ja I i ja II są używane w zależności od tego jakiego typu czasownikiem się aktualnie posłużyliśmy: modalnym (II), niemodalnym (I).

TY

Ty jest bardzo problematycznym zaimkiem. Ma tylko jedną formę i jako jedyny wpływa na drugi wyraz (czasownik i/lub wyraz następujący po nim) poprzez aspirację i/lub eklipsję.

ONO, ON

Ono, on oznacza także "to", ale tylko w pewnych sytuacjach! Forma "úi" [u-je] służy też jako forma wołacz informująca nas o tym że coś jest "przypuszczalne/prawdopodobne", a więc mówiąc "úi -w sobotę-" współrozmówca zrozumie, że nie chodziło ci o zdanie "ono/on -w sobotę-" tylko o wyrażenie "prawdopodobnie/przypuszczalnie -w sobotę-".

MĘSKO- I ŻEŃSKO- -OSOBOWY

Męskoosobowy i żeńskoosobowy zaimek często występuje na końcu zdania, po przecinku. Informuje o tym, że użyty w zdaniu czasownik ma formę żeńską lub męską (polskie - "byłem" a "byłam"). Można go użyć tylko gdy czasownik(i) w zdaniu są jednej z tych osób:
- 1, 2, 3 osoba czasu teraźniejszego liczby pojedynczej
- 1 osoba czasu teraźniejszego liczba mnoga
Podobną notkę dam później przy omawianiu innych czasów, gdyż ta własność się zmieni!
Zaimka żeńskoosobowego używamy też zamiast polskiego zaimka "ona", ale jest to staromodna wersja tego słowa i zwracamy się tak raczej do starszych kobiet i zamężnych kobiet. Do koleżanek, rówieśniczek mówimy na "on", lecz trzeba zauważyć, że mówiąc "była" ("była" w czasie teraźniejszym - nie ma swojego ospowiednika w języku polskim, więc w tłumaczeniu będę to zapisywał jak "była-jest"!) użyjemy czasownika z zaimkiem "on", ale na końcu zaimek osobowy będzie żeński:
czasownik + zaimek "on" ............. + , zaimek "żeńskoosobowy" = "była-jest"

MY, WY

Zaimek my i wy są używane do określenia swoich polskich odpowiedników - "my" i "wy".

ONO (l.m.), ONI, ONE, "FORMA GRZECZNOŚCIOWA"

Są to zaimki zastępujące polskie "oni" i "one" ale może oznaczać także "ono" w liczbie mnogiej i może być formą grzecznościową.
Formą grzecznościową jest głównie zaimek "éillíge" [ejillyjge] chociaż może nią być każdy inny z tej grupy. Tworząc formę grzecznościową dla dowolnej osoby z czasownika w danym zdaniu - dodaje się ten zaimek na końcu tego zdania po przecinku. Można używać tego zaimka też na końcu (po przecinku!!!) każdego zdania, który nie ma czasownika g`woli bycia uprzejmym.

CZASOWNIK BYĆ

Mówiłem, już o tym że czsaownik zawsze występuje przed zaimkiem osobowym, a język ** podobnie jak język hiszpański ma dwa czasownika „być” przy czym druga forma jest rzadko używana lecz mimo to – istnieje. Pierwsza z form jest typowym czasownikiem „być” znanym nam choćby z języka polskiego czy angielskiego. Druga jednakże jest używana inaczej niż czasownik polski. Więc, gdy pierwszej z form użyjemy by powiedzieć, że coś jest jakieś – z drugiej skorzystamy by powiedzieć, że coś jest gdzieś. Mimo to pierwszy czasownik także może nam służyć jako informator o miejscu w którym się znajdujemy, lecz jest to tak jakby mało dokładne określenie położenia czegoś. Więc używając pierwszego czasownika jako informatora o jakimś miejscu nasz rozmówca zrozumie, że to o czym mówisz jest „gdzieś tam”, ale nie wiesz czy na pewno.
Podczas koniugacji czasownika pierwszym wyrazem będzie czasownik, podczas gdy drugim będą kolejno wymieniane zaimki, z którymi można go użyć.

Bezokolicznik - "rao" [ree-uu]
Koniugacja w czasie teraźniejszym:

rí mé, meu, méi [ryj mej mee meji-e]
rí túi [ryj tuui]
rí útt, úh [ryj utt uh]
rí tiui, tiai [ryj tijeu tjiei]
rí kími, kíeái [ryj kyjmi kyjaa-i]
rí úst, úist, éillíge [ryj uus uu-jes ejillyjge]

Przykładowe zdanie: rí mé Milosz [ryj mej ...] - "jestem Milosz"

koniec lekcji drugiej.

milosz

PRZECZENIE CZASOWNIKA

Danemu czasownikowi w zdaniu zaprzeczamy używając słów "ó" i "toi" umieszczając pomiędzy nimi zaimek. Oto przykład:

rí meu [ryj mee] - "ja jestem"
rí ó meu toi [ryj o mee tuh-ee] - "ja nie jestem"
ta meu [ta mee] - "ja mam"
ta ó meu toi [ta o mee tuh-ee] - "ja nie mam"

ZAPRZECZANIE CZASOWNIKOWI (ZDANIU) I POTWIERDZANIE GO

W Języku * * istnieje wiele form zaprzeczeń i potwierdzeń na pytania. Można to zrobić poprzez zwykłe kiwnięcie głową, mruknięcie, przytaknięcie, burknięcie, itp. Ale można też (a raczej "powinno się...") używać zwrotów "inte" [inte] i "éii" [ejii], "ontás" [ontołs], "oké" [okej], "okiidokii" [okiidokii].

Inte i Ontás

Inte - potwierdzenie poprzednio powiedzianego zdania, przytaknięcie, zgodzenie się z czymś w jakimś temacie ("inte útt..." [inte utt] - zgadzam się z tym, "to jest to"). "Inte htaoi útt" [inte htiiutt]:
1. "tak jest!", "no tak!", "oczywiście!"
2. "dokładnie!", "idealnie!"
3. "czasami" (w tekście wyróżnia się to stwierdzenie od innych poprzez skrócenie przedimka z zaimkiem (w tym wypadku pełniącym rolę rzeczownika) - "inte hútt" [inte hutt])

Ontás - zaprzeczenie poprzednio powiedzianego zdania, wyrażenie dezaprobaty, nie zgodzenie się z czymś w jakimś temacie ("ontás eih..." [ontołs eh] - "naprawdę?", "doprawdy?", "co ty gadasz?"). Wyrażenie zdziwienia, zaniepokojenia, niedowieżania.

Eih [eh] - ząb, kieł.

Oké i Okiidokii

Oké - potwierdzenie zaczerpnięte z języka angielskiego (okey), używane także w pytaniach ("kuai rí meu, oké?" [kuu-i ryj mee okej] - "tu jestem, dobrze?".

Okiidokii - zniekształcone potwierdzenie "oké", które jest stosowane przez młodzież. Używa się go także jako powitania, ale jeżeli występują po nim w zdaniu kolejne słowa to ulegają eklipsji (nie ulegają jeśli nie występuje w nim (w tym słowie) spółgłoski, które nie mogą ulec eklipsji wtedy przenosimy efekt eklipsji na kolejme słowo i tak dalej, a jeżeli w zdaniu nie będzie kolejnych słów - eklipsja nie ma miejsca), przykład:

Okiidokii, rí mé Milosz [okiidokii ryj mej ...] - "cześć, ja jestem Milosz"
Okiidokii, dta meu... [okiidokii da mee] - "cześć, ja mam..."

Kuai [kuu-i] - tu, tutaj.

Éii - wyrażenie nie zrozumienia ("éii rí úh meu ontás..." [ejii ryj uh mee ontołs] - wyrażenie oznaczające polskie "wybacz, ale nie zrozumiałem/możesz powtórzrzyć"). "Éii" można więc tłumaczyć jako polskie "że co?", "jakto?", "że niby jak?".

RODZAJNIKI

Rodzajnik określony - "htaoi" [htii]. Używa się go jak angielskiego "the". Jeżeli stoi przed wyrazem zaczynającym się na samogłoskę to może ulec sktuceniu do "h" i zostać połączony z wyrazem.

Rodzajnik nieokreślony - "fiair" [fijeir] używany jak angielskie "a/an".

CZASOWNIK MIEĆ W CZASIE TERAŹNIEJSZYM

ta meu [ta mee]
ta túi [ta tuui]
ta úttce [ta uttce]
ta teái [ta taa-i]
ta kítos, kíelli [ta kyjtosz kyjelli]
ta éillíge [ta ejillyjge]

niekompletne - jutro już będzie...