Conlanger

mikiapole3

Na specjalną prośbę: kurs języka kencyrlskiego. Na początek kilka informacji.

Język kencyrlski (lengl kencirlish) należy do języków indoeuropejskich, z których wykształciła się grupa języków paleobałkańskich, a z nich grupa języków ilyrijskich. Spośród nich przetrwała tylko podgrupa języków protoalbańskich, które podzieliły się na język albański i kencyrlski. Choć początki są wspólne, położenie Kencyrli i wpływ sąsiednich języków doprowadził do wielu różnic pomiędzy nimi.

Lekcja 1 - Alfabet, podstawy fonetyki, podstawowe zwroty

Alfabet kencyrlski składa się z 26 liter: a,b,c,d,e,f,g,h,i,j,k,l,m,n,o,p,q,r,s,t,u,v,w,x,y,z. Historia pamięta jeszcze znaki ë, ç i â, te jednak zostały z czasem zastąpione tak, aby usunąć diaktryki. Wymowa tych liter nie różni się od polskiej wymowy, oprócz "q" które może być wymawiane jak "k" (większość) lub jak "ż" (np. qellimojo /żelimojo/ - celować). Ciekawa jest tez litera "x", któa bywa wymawiana jak "c" lub "dz".

Oprócz tego występują dwuznaki: ae ("e" długie), ch (jak "h"), dh (ð), gh (twarde g), kh (twarde k), ph ("f" lub "ph"), qu ("k", "ku" lub "kł"), sh ("sz"), th ("θ"), xh ("dż") i zh ("ż"). Jedynym trójznakiem jest tsh ("cz").

Podstawowe słownictwo:

Dzień dobry (przez cały dzień) --> Tauhgot
Witam --> Bavajjo / Bava
Do widzenia --> Sehata
Nazywam się... --> Ja gijo...
Nie rozumiem --> Ja ne fershtojo
Nie mówię po --> Ja ne skrovojo po... +in
Gdzie jest...? --> Hoj behajo... ?
Dobranoc --> Nataqgot
Dobry wieczór --> Adenbgot
Wczoraj --> Tefojej
Dziś --> Dette
Jutro --> Fojej

Dla trzech ostatnich wyrazów mówiąc, że coś jest dziś, jutro, bądź wczoraj używa się konstrukcji "ne dette", "ne fojeje" i "ne tefojeje". Przykładowo: Ne dette ja vetojo nga dome - Dziś idę do domu.

Timpul

No fajnie, fajnie. Ale to jeszcze nie to. Fajnie by było, jakby wyglądało to np. jak [link widoczny dla zalogowanych]. Wiesz, przykładowy tekst, omówienie, te sprawy...

Chyba, że dopiero się rozkręcasz... Very Happy

mikiapole3

spoko. trzeba jednak jakoś zacząć, niestety od najmniej lubianego przez mnie tematu. teraz już będzie ciekawiej...

mikiapole3

Lekcja 2 - Proste sytuacje. Proste zdania.

Pierwszy dzien studiów:
Edija: Hej!
Medi: Bava! Othi on gijo?
Edija: Ja gijo Edija, ja vonnojo ketu, ne Prishtine.
Medi: Shono! Jig nam Medi en ja komojo von Petshi.
Edija: Komojo on von Petshi? Jig altmater ramkojo tezdyes.
Medi: Othi onig altmater gijo?
Edija: Marija Rexhervi.
Medi: Ja ne kennojo.
Edija: Nemakk. Sirdojo on ketu, u min?
Medi: Po!

Słowniczek:
altmater - babcia
jig - mój
gijo - nazywać się
kennojo - znać
ketu - tutaj
komojo - pochodzić
nam - imię
nemakk - trudno (dosłownie: nic)
onig - twój
othi - jak
ramkojo - znajdować się (tu: mieszkać)
shono - ładnie
sirdojo - siadać
tezdyes - tam
vonnojo - mieszkać
Prishtine i Petshi to nazwy kencyrlskich miast.

Zdanie. Przeczenie. Pytanie.
1. Zdanie: proste zdanie tworzy się łatwo: stawia się podmiot, po nim orzeczenie, po nim idzie reszta zdania. Weźmy przykład z powyższego tekstu: Ja gijo Edija, ja vonnojo ne Prishtine (Nazywam się Edija, mieszkam w Prisztinie). Specjalnie dobrano nazwy miejscowości, aby nie zaprzątać sobie teraz głowy odmianą rzeczownika. Najpierw pojawia się podmiot ja (ja), potem czasownik w formie orzeczenia gijo (nazywam się) i dalsza część zdania. Wprowadzimy od razu zaimki osobowe:
ja - ja; jan - my
on - ty; one - wy
esh - on; eshe - oni
shad - ona; shade - one

2. Przecznie: zaprzeczenie zdania odbywa się za pomocą partykuły ne oznaczającej nie. Partykuła ta pojawia się przed czasownikiem zaprzeczanym, jak w zdaniu Ja ne kennojo ((ja) nie znam). Wcześniej omówione zdanie też możemy tak przekształcić, ale to będzie zadanie dla was.

3. Pytanie: Jak widać w tekście mamy dwa róznie stawiane pytania: Othi on gijo? (Jak się nazywasz?) zaczyna się od słowa othi (jak). Podobnie jest z każdym innym zaimkiem pytającym - najpierw pojawia się zaimek, potem podmiot, a jako ostatnie orzeczenie. Inaczej jest, gdy takiego zaimka nie ma, wtedy pytanie sa też bardziej skomplikowane. Na miejsce zaimka wchodzi orzeczenie, potem zostaje podmiot i dalej mamy resztę pytania: Komojo on von Petshi? (Pochodzisz z Peciu?)

O czasowniku
Jak zapewne zauważyliście, forma czasownika dla "ja" i dla "on" jest taka sama. Taka sama jest też dla wszystkich pozostałych zaimków, tak więc bez względu na osobę orzeczenie wygląda zawsze tak samo. Konieczne jest więc wstawianie zaimków osobowych.

Przyimki i spójnik
W tekście pojawiają się także dwa przyimki: ne oraz von oznaczające kolejno (w tym tekście) w oraz z (skądś). Rządzą one oczywiście pewnymi przypadkami, ale tym zajmiemy się później. Pojawia się tez spójnik en oznaczający polski spójnik i

Tak i nie - po i jo.

Zadania:
1. Przekształć zdanie Ja gijo Edija, ja vonnojo ne Prishtine na zdanie przeczące.
2. Przetłumacz na język kencyrlski: Nazywam się Medi i pochodzę z Peciu. On mieszka tutaj, w Prisztinie.

Timpul

Ja ne gijo Edija, ja ne vonnojo ne Prishtine.
Ja gijo Medi en ja komojo von Petshi.
Esh vonnojo ketu, ne Prishtine.

mikiapole3

Lekcja 3 - Rzeczownik, zaimek osobowy i wskazujący - pierwszy, czwarty i piąty przypadek.

Rano na przystanku:
Edija: Hej, Medi, sehajo on derin tramin?
Medi: Po, ja sehajo! Esh furejo ketu.
Edija: Perse. Der tram havurojo nga universitate.
Medi: Ja kennojo, ja dajo mappen
Edija: Dajo on trankbokin po tiranen?
Medi: Qell. Ja dajo qell trankeran - onin!
Edija: Min? He, he. Ja ne behajo trankera. On qokkojo.
Medi: Goto, tram pafurejo. Jan hyjjo ne eshe.

Słowniczek:
dajo - mieć
havurojo - dojeżdżać
furejo - jechać
goto - dobrze
hyjjo - wsiadać
mappe - mapa
pafurejo - przyjechać
perse - oczywiście
qell - też
qokkojo - żartować
sehajo - widzieć
tram - tramwaj
trankbok - przewodnik (książka)
tranker - przewodnik (osoba)
trankera - przewodniczka (osoba)
universitat - uniwersytet

Wprowadzenie zaimka wskazującego
W tekście pojawia się jeden zaimek wskazujący - der oznaczający ten, ta, to, ci lub te. Nie zmienia się więc zależnie od rodzaju. Istenieje jeszcze kilka zaimków wskazujących, używa się ich jednak rzadko i faktycznie będziemy posługiwać się tylko tym jednym. Zaimek ten odmienia się oczywiście przez przypadki, o czym za chwilę.

Przypadki
Z rzeczownikami i ich odmianą jest gorzej niż z czasownikiem, który ma tą samą formę dla każdej osoby w tym samym czasie. Rzeczownik (oraz dalej zaimek wskazujący i osobowy) odmienia się w dwu liczbach przez pięć przypadków. Na razie poznamy tylko liczbę pojedynczą. Tych pięć przypadków to:
1. manitiv (mianownik)
2. genitiv (dopełniacz, więcej w kolejnych lekcjach)
3. daetiv (celownik, więcej w kolejnych lekcjach)
4. vinitiv (bez odpowiednika, połączenie narzędnika i miejscownika)
5. akesativ (biernik)

Na razie zajmijmy się tylko 1., 4. i 5. przypadkiem, gdyż wsytępują one w naszym tekście. Mianownik jest jednocześnie formą podstawową rzeczownika (i także zaimka), którą podajemy w słowniczku, np.: universitat (uniwersytet), mappe (mapa) czy on (ty). Po czasownikach pojawia się w podobnych momentach jak i w polskim, ale także po czasowniku behajo (być) np.: Ja behajo trankera (Jestem przewodniczką).

Następnym dziś omówionym przypadkiem będzie czwarty, czyli vinitiv. Najczęściej służy on do opisania i ulokowania przedmiotu, choć jak później się przekonamy, nie jest to tak do końca oczywiste. Podstawowe jednak przyimki opisujące położenie: ne (w, do) oraz nga (do) wymagając wprowadzenia tegoż właśnie przypadku, np.: Ja furejo nga dome (Jadę do domu). W drugiej lekcji pojawiło się stwierdzenie ne Prishtine, co znaczy do Prisztiny albo w Prisztinie, zależnie od kontekstu. Tylko od niego zależy, czy jest ruch, czy go nie ma.

Najczęściej jednak używanym jest piąty przypadek, czyli akesativ (biernik). Jego zastosowanie jest również podobne jak w polskim, opisuje przedmiot, jest formą używaną jako dopełnienie bliższe, np. Ja dajo mappen (Mam mapę) czy Sehajo on tramin? ((Czy) widzisz tramwaj?). Jeden poznany dziś przyimek: po (po) wymaga dopełnienia właśnie w tym przypadku, np. Mappe po tiranen (Mapa miasta).

Odmiana
W przykładach dość dobrze widać, jakie formy przyjmują odmienione rzeczowniki, jednak mimo to zaprezentujemy ją tutaj. Rzeczowniki odmieniają się według trzech deklinacji: I dotyczy rzeczowników r.m i r.n nie zakończonych na "-e", II r.ż., a III r.n. o końcówce "-e":
: Przypadek - I deklinacja - II deklinacja - III deklinacja
: Manitiv - tram - trankera - tirane
: Vinitiv - trame - trankerate - tirane
: Akesativ - tramin - trankeran - tiranen

Na tej samej zasadzie opiera się odmiana znanych juz zaimków:
: Manitiv - der - ja - on - esh - shad - jan - one - eshe - shade
: Vinitiv - dere - mne - one - eshe - shade - mnome - one - eshe - shade
: Akesativ - derin - min - onin - eshin - shadin - mnomin - onen - eshen - shaden

Przewodnik
Poznaliśmy już całkiem sporo wyrazów z rodziny słowa przewodnik - ten prezentuje sposób tworzenia pochodnych rzeczowników. Czasownikiem podstawowym jest tu trankejo (przewodzić, przewodniczyć). Główny rdzeń wyrazu, trank bierzemy do dalszego tworzenia:
1. wykonawcy czynności - +"er", np. tranker (przewodnik) - większość wykonawców i wykonawczyń tworzy się w ten sposób.
2. wykonawczyni czynności - +"era", np. trankera (przewodniczka)
3. przedmiotu, tu chodzi o przewodnik jako książkę, więc tworzymy "trank" + "bok" (książka), co daje trankbok.

Ćwiczenia
rozwiązania do lekcji 2: Ja ne gijo Edija, ja ne vonnojo ne Prishtine.; Ja gijo Medi en ja komojo von Petshi.; Esh vonnojo ketu, ne Prishtine.

1. Zbuduj ze słów: dajo, trankbok, en, tirane, po, ja, mappe - zdanie. Pamiętaj o odmianie przez przypadki!
2. Przetłumacz na język kencyrlski: Ten tramwaj jedzie do uniwersytetu. i Jestem Medi i też widzę tą książkę.
3. Spróbuj odmienić przez trzy poznane przypadki słowa universitat, manitiv, altmater i mappe.

pittmirg

1. Ja dajo trankbokin po tiranen en mappen.
2. Der tram furejo ne universitatin.
Ja behajo Medi en ja sehajo qell derin bokin.
3. universitat - universitate - universitatin
manitiv - manitive - manitivin
altmater - altmatere - altmaterin
mappe - mappe - mappen

Serpentinius

Proszę o kolejną lekcję i rozwiązanie zadania. Smile

mikiapole3

Najpierw wstawię rozwiązania zadania z 3. lekcji:

1. Ja dajo trankbokin po tiranen en mappen
2. Der tram furejo nga universitate; Ja Medi (Jig nam Medi) en ja qell sehajo derin bokin.
3. universitat, -e, -in; manitiv, -e, -in; altmater, -e, -in; mappe, mappe, mappen

Lekcja 4 - Liczba mnoga rzeczownika. Wprowadzenie przymiotnika.

Piątek, po zajęciach:
Medi: Ej, Edija, kennojo on, othi havurojo von Ishtevi nga universitate?
Edija: Von Ishtevi? Shatminjo on vonikin?
Medi: Po. Esh behajo shonej, spokej, rataj testejmej.
Edija: OK. Esh behajo trame, busse. Nokkoli ja ne kennojo.
Medi: Nemakk. Esh behajo mettejek, eshe helfojo min.
Edija: Esh no ne so abbauj teshish, tezdyes vonnojo mettejek.
Medi: He, he.

Słowniczek:
shatminjo - wybierać
vonik - mieszkanie
behajo - być
shonej - ładny
spokej - spokojny
rataj - okolica
testejmej - cichy
tram - tramwaj
bus - autobus
no - jeszcze
nokkoli - niestety
mettej - człowiek
helfojo - pomagać
abbauj - osiedle
teshish - daleki

Liczba mnoga rzeczownika
W powyższym tekście pojawiają się trzy wyrazy w liczbie mnogiej, prezentujące dwa najczęstsze wzory tworzenia liczby mnogiej w języku kencyrlskim. Pierwszy, zaprezentowany przez wyraz mettejek (ludzie), to ten rdzennie kencyrlski, tworzony poprzez dodanie końcówki -ek. Coraz częściej ustępuje on jednak mniej rdzennemu, ale zakorzenionemu -e, jak w przykładzie trame (tramwaje) i busse (autobusy). W tym drugim wchodzi dodatkowe -s-, co jest wyjątkiem i pozostałością po zapozyczeniu z niemieckiego. Inne formy tworzenia l.mn., w tym -n i -en poznamy później.

A teraz do wszystkich poznanych już rzeczowników dodajemy liczbę mnogą, pod warunkiem oczywiście, że jest ona tworzona przez "-ek" lub "-e". Przy okazji powtórzymy znane nam już rzeczowniki:
abbauj, -ek - osiedle
altmater, -e - babcia
bus, -se - autobus
dom, -e - dom
mettej, -ek - człowiek
rataj, -e - okolica
trankbok, -e - przewodnik (książka)
tranker, -e - przewodnik (osoba)
tram, -e - tramwaj
vonik, -ek - mieszkanie

Krótkie wprowadzenie przymiotnika
Króciutko powiemy coś o przymiotniku: przykłady z tekstu to shonej, spokej czy teshish. Przymiotnik kencyrlski najczęściej kończy się na -ej, dwa typowe to także -ig (z alb. "-ik") oraz -ish. Odmianą zajmiemy się później. Ważne do wspomnienia jest to, iż przymiotnik, co widać w zdaniu: (...)[i]Po. Esh behajo shonej, spokej, rataj testejmej.(...) stoi zawsze po rzeczowniku.

nga / ne
W jednej z poprzednich lekcji poznaliśmy przyimek ne oznaczający "w", "do", łączący się z IV przypadkiem. W dzisiejszym tekście pojawia się przyimek nga oznaczający"do", łączący się także z Iv przypadkiem. Jaka jest różnica? Kiedy używać "ne", a kiedy "nga".

Najważniejsze jest to, że "ne" używa się zawsze wtedy, gdy nie ma ruchu, np. ne universitate (na uniwersytecie). Gdy jest ruch, lepiej jest uzyć "nga", np. nga universitate (na uniwersytet), gdyż rząd przypadkowy nie pozwala rozróżnić czy ruch jest wykonany czy nie. Inaczej, gdy wcześniejszy czasownik jasno wskazuje na ruch bądź jego brak, np. ja havurojo ne/nga universaitate - czasownik "havurojo" (dojeżdżać) jasno wskazuje na ruch, więc można użyć zarówno "ne" jak i "nga". Nie działa to w druga stronę, tj. ja behajo ne universitate, czasownik "behajo" (być) wskazuje na brak ruchu, więc można użyć tylko "ne".

Ćwiczenia
1. Przetłumacz na język kencyrlski: Człowiek mieszka w Prisztinie; Ludzie mieszkają w Prisztinie; Dziś dojeżdżam na uniwersytet; Wybieram mieszkanie w tej okolicy; To jest ładne i ciche mieszkanie.
2. Odmień przez znane ci już przypadki słowo mettej.

W 5. lekcji pojawi się zestaw wyrażeń tematycznych "rodzina".

mikiapole3

Podrzucę w górę, post wyżej jest już 4. lekcja!

Serpentinius

Mettej vonnojo ne Prishtine.
Mettejek vonnojo ne Prishtine.
Dette ja havurojo nga universitate.
Ja shatminjo ne dere rataje.
Der behajo shonej, spokej vonik. (nie wiem jak jest "i")

Manitiv - Mettej
Vinitiv - Metteje
Akesativ - Mettejin

Czekam na sprawdzenie i dalsze lekcje. Smile

Pijotrfieczerst · Gość

mikiapole3

Cieszę się. Smile

Nie wiem jak z dalszymi lekcjami, ale pewnie będą pojawiać się rzadko i dosyć nieregularnie z tego względu, że po pierwsze teraz mam praktyki, po drugie zaraz rusza rok akademicki, więc studia, praca itp. składają się na niedobór czasu. Poza tym lekcja nie pisze sie sama, trzeba coś wymyślić.

Będę się starać.