Conlanger

Kwadracik

No tak. Motywowany pewnym tematem na forum, który wszyscy powinni kojarzyć, z oparciem na kompetencji językowej mojej i pittmirga (;)), pozwoliłem sobie przeprowadzić kompletną analizę powodów oraz przebiegu "błędu" w wymowie wyrazu "nauka", który można opisać jako przejście [naˈuka] w [ˈnawka].

Po pierwsze, pragnąłbym zauważyć (i tym samym powtórzyć), że błąd ten nie ma absolutnie nic wspólnego z zasadami akcentu w języku polskim. U jego podstaw leży re-analiza zbitki samogłoskowej [au] jako [aw], a wyrazy "nauka" jako rdzenia morfologicznie prostego.

Powody? Otóż biorąc pod uwagę, że u osób z wariantem [ˈnawka] zmiana na nie występuje w takich wyrazach jak "nauczyciel" i "nauczyć", postuluję genezę "błędu" w oparciu o deskryptywną zasadę:

W języku polskim zbitki samogłoskowe z rozziewem, w których drugą spółgłoskę stanowi [u], dopuszczane są jedynie na przełomie morfemów.

Za przykład mogą służyć wszelkie zapożyczenia, jak "Europa" czy "auto". Rozziew pomiędzy samogłoskami jest możliwy jedynie, kiedy druga z samogłosek nie jest [i] lub [u], tak jak w wyrazach "aerozol" czy "taoizm". Zasada ta jednak nie odnosi się do przełomu morfemów, gdzie zbitki mogą występować - np. "poirytowany" czy, no właśnie, "nauczyciel" bądź "nauka".

Jednak w języku polskim obecnie rdzeń *uka (poprawnie właściwie [uk+a]) nie występuje samodzielnie, a także nie jest rozpoznawalny jako sufiks derywacyjny (którym nie jest). W odróżnieniu od rdzenia np. "uczyć" ([utʂ+i+tɕ]), jak w wyrazie "nauczyć" i "nauczyciel".

W związku z nierozpoznaniem "uka" jako wariantu rdzenia "ucz", lecz bardziej jako nieistniejącego nigdzie indziej wariantu, podświadoma kompetencja języukowa nie może rozbudować go o prefiks "na-" i przez to tworzy się wyraz morfologicznie prosty, który z zasadą odnośnie zbitek musi być wymawiany [ˈnawka], co być może podpowiada też analogia do wyrazów takich jak "pałka", "gałka", etc (w odróżnieniu od braku wyrazów kończących się na "-uka").

Jeżeli więc zbitka "au" wymawiana jest [aw] i traci drugą samogłoskę, zgodnie z zasadami języka polskiego akcent pada na drugą sylabę od końca, czyli na pierwszą sylabę wyrazu [ˈnawka].

Wieśniactwo? :P Dla mnie to po prostu przykład, jak język chce zabliźnić ranę po zauważonej wyrwie morfofonologicznej.

A teraz coś ciekawszego, a mianowicie - kontrargumenty. :)

Przeciwko rdzeniowi mojego rozumowania, czyli postulowanej przeze mnie zasadzie rozziewu w języku polskim, znalazłem jeden przykład wyłamujący się, a mianowicie imię "Paulina", która jest przeze mnie wymawiane z rozziewem (i tym samym wyraz ma cztery sylaby). Być może jest to po prostu zawieszenia zasad dla jednego przykładu, który w dodatku jest imieniem własnym. Ale zawieszenie to nie występuje (przynajmniej u mnie) w przypadku wyrazów takich jak "Saul", "Paul", "haubica".

Kontrprzykłady z [i] jako drugą samogłoską były raczej trudne do znalezienia, głównie przez to, że w języku polskim "i" zapisywane po samogłosce jest czytane [ji] i rozziew nie występuje zwykle na skutek etymologii (twój - twoi, [j] nie zanika ale nie jest zapisywane).

Co sądzicie, poza tym, że jestem porąbany, szurnięty, etc.? Osobiście moja własna analiza wydaje mi się całkiem sensowna, chyba nie za skomplikowana, i może wrzucę ją nawet na polskie forum językoznawców ;)

Qrczak

Skojarzenie nauki z uczeniem oraz rozpoznanie rdzenia uka i przedrostka na- jest oczywiste i zdecydowanej większości Polaków nie nastręcza żadnych trudności.

Natomiast Paulina ma zdecydowanie trzy sylaby.

Europa różnie: u mnie trzy, ale w tym przypadku wymowa z czterema sylabami jest dość powszechna.

Leto Atryda

Dla mnie Europa ma cztery sylaby (ale euro ma dwie). W podstawówce mówiłem nie tylko E-uropa, ale też a-uto itd. Ponieważ z domu wyniosłem przedniojęzykowe "ł", głoska /w/ jest dla mnie czymś sztucznym i wymaga pewnej koncentracji. Nawet w angielskich słowach cytowanych w toku polskiego zdania chętnie zastępuję ją przez /v/. Dziś raczej mówię np. /awtɔ/ ale /aɫtaj/ Ałtaj.

I przepraszam Kwadracika za "sandhi". To się nie powtórzy. Po prostu niepokoił mnie brak tego artykułu na Wikipedii. Powinienem był napisać własny.

Kwadracik

Hmm, dzięki za komentarze - z Europą to naprawdę nie wiem jak jest. Żeby użyć ZBB-owej frazy, "u mnie jest [ɛw]". A przykład Qrczaka z Paulinę nieco popiera moją hipotezę Wink

Z rozpoznawaniem rdzenia uka to już nie wiem. Powołując się po raz kolejny na moją kompetencję, wydaje mi się, że uważam "naukę" za wyraz niezbyt związany z "uczeniem" jako takim, chociaż chyba bez zależności od wymowy wyraz ten ma obecnie takie, a nie inne znaczenie (a w zasadzie znaczenia).

Być może analizę "nauki" jako "na-uki" zaciera po prostu zetknięcie się z formą [nawka] jako pierwszą.

Gwanunig

Widzę, że do "nałki" doszedł "Sałl"... Musiałem po prostu to napisać, żeby się wyzbyć złej energii... Tak w ogóle to nie zwracajcie uwagi na tego posta... Jest on wyłącznie pisany dla mego zdrowia psychicznego.

Vilén · Gość

Ełuropa? Jak dla mnie to przegięcie w drugą stronę… tzn. hiperpoprawność.

zavadzky

Ełropa. Pałlina. Nałka. Ełro. Mówię jak 90% społeczeństwa.

...hiperpoprawność? Jak moja polonistka dawna "Dzieci, kłĘĘĘbek, nie kłembek". Wink

Eldarion I

Ełropa, Pał(ledwo słyszalne u)lina, NaUka, Ełro, kłęęęębek ;PP

Vilén · Gość

mikiapole3

Ja w tym miejscu podzielę się tylko swoimi przyzwyczajeniami:

* nauka ma trzy sylaby: na-u-ka, wymowa /nauka/
* Europa ma trzy sylaby: eu-ro-pa, wymowa /ełropa/
* Paulina ma cztery sylaby: pa-u-li-na, wymowa /paulina/
* euro ma dwie sylaby: eu-ro, wymowa /ełro/

Nie zagłębiam się w dysputy lingwistyczno-językoznawcze gdyż nie dorastam w tej dziedzinie przedmówcom do pięt.

Tomassen

Ełropa, Pałlina, nałuka, ełro, kłembek, chyba że mi się chce to kłębek Razz

BartekChom

To ja się przyznam, jakie maszkary zwykle wymawiam
na-u-ka
Lau-ra
La-ur-ka
E-u-ro-pa (!)
Eu-ro
Pa-u-li-na (!?)
pa-u-lin (!)
Koł-dra
Ko-u-der-ka (!)
płeć
puł-cio-wy (!?)
Przepraszam różnych ludzi, ale zaznaczę formy, które są błędne wg słownika (niektórych w nim nie ma, ale są podejrzane).

Eldarion I

La-ur-ka to i ja mówię Wink

Zręsztą i tak najśmieszniej, gdy staram się wymawiać np. myślę jako myślę, a nie myśle Wink

Trochę dziwnie mnie inni odbierają Wink

Kwadracik

pittmirg

Ja:
nau-ka
Lau-ra
La-ur-ka
Eu-ro-pa
Eu-ro
Pa-u-li-na
pa-u-lin
Koł-dra (kordła ;D)
Koł-der-ka
płeć
płciowy
Pałl, Pałla
Sa-ul (chyba; nie żebym codziennie używał tego słowa)